عکس های قدیمی

عکس های قدیمی

وبلاگ دوستداران دکتر زیاری

مژده                                               مژده

وبلاگ دوست داران دکتر زیاری هم توسط مدیران این وبلاگ تهیه شده و در دست اجراست..انشالله بتوانیم تمام مقاله های دکتر کرامت اله زیاری هم در این وبلاگ ارائه کنیم

http://drziari.blogsky.com/

مقایسه شهرستان های استان فارس بر اساس شاخص های توسعه 75 - 1355

مقایسه شهرستان های استان فارس بر اساس شاخص های توسعه 75 - 1355
 
زیاری کرامت اله,جلالیان اسحاق
 
 
 

نتایج یافته های این پژوهش حاکی از این است که 40 شاخص از طریق مدل تحلیل عاملی به 12 عامل کاهش یافته، به طوری که سهم هر عامل در توسعه انسانی مشخص گردیده و در نهایت از طریق شاخص ترکیبی توسعه انسانی، شهرستان‌های استان فارس در شاخص های تلفیقی رتبه بندی گردید. برابر بررسی های صورت گرفته، در سال 1355 در زمینه شاخص های تلفیقی از مجموع 14 شهرستان، یک شهرستان برخوردار و 3 شهرستان نیمه برخوردار و 10 شهرستان محروم می باشد. در سال 1365 در زمینه شاخص های تلفیقی یک شهرستان برخوردار و 4 شهرستان نیمه برخوردار و 9 شهرستان محروم می باشد و در سال 1375 در زمینه شاخص های تلفیقی 3 شهرستان برخوردار و 4 شهرستان نیمه برخوردار و 9 شهرستان محروم شناخته شد. میزان نابرابری در شهرستان ها طی سه دوره 1355، 1365، 1375 به ترتیب 66/.، 59/. و 44/. درصد بوده است. شهرستان های استان فارس در دوره های متفاوت در زمینه های مختلف دارای تفاوت های توسعه بوده اند که بیانگر عدم توسعه هماهنگ با نیازهای جمعیتی آنها است. این نابرابری ها بازتاب و برآیند عوامل طبیعی، اقتصاد سیاسی، نارسایی های نظام برنامه ریزی و قطب رشد (شهر شیراز) می باشد. شهر شیراز طی این 3 دهه به دلیل مرکزیت اداری - سیاسی و قطب برتر، در زمینه تمام شاخص های توسعه، برتری و تفوق خود را در نظام شهرستانی استان حفظ نموده است و به عنوان قطب رشد، خدمات و نیروی انسانی ماهر و متخصص را از شهرستان‌های پیرامون جذب کرده و تمرکز اقتصادی، سیاسی و جمعیتی را در سازمان فضایی استان پدیدار ساخته است. الگوی توسعه فضایی استان فارس به صورت مرکز - پیرامون است.

لینک دانلود:http://www.sid.ir/fa/VEWSSID/J_pdf/66913871104.pdf

اساتید بزرگ شهرسازی ایران(دکتر کرامت اله زیاری)

اساتید بزرگ شهرسازی ایران(دکتر کرامت الله زیاری)

کرامت اله زیاری

زندگی نامه و خاطرات:

از سرگیری بلندمرتبه‌سازی در تهران

معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران گفت: بر اساس طرح تفصیلی جدید پایتخت، از گسترش افقی تهران جلوگیری و ارتفاع شهر در جهت عمودی زیاد می‌شود‌.

هیربد معصومی در گفتگو با خبرنگارمهر با بیان اینکه شهرداری تهران بنا دارد براساس طرح تفصیلی جدید پایتخت از گسترش افقی تهران جلوگیری کند و ارتفاع شهر را در جهت عمودی زیاد کند گفت: برخی مناطق تهران استعداد احداث بلند مرتبه سازی را دارند در حالی که هم‌اکنون عمده برج‌های مسکونی در منطقه یک قرار دارد و در سایر محله‌ها، حداکثر ارتفاع ساختمانها، هشت طبقه است.

وی با اشاره به اینکه برای تشویق بیشتر سازندگان برخلاف روال گذشته از ساخت و سازهای کوتاه مرتبه شهر عوارض بیشتری دریافت می شود گفت: شهرداری بنا ندارد که در تهران بلندمرتبه‌سازی کند اما براساس نقاط پیش‌بینی شده در طرح تفصیلی، باید برج‌های بالای 50 طبقه ساخته شود تا از این طریق بتوانیم بلند مرتبه‌سازی در تهران را به افق سال 1405 که میانگین ارتفاع پایتخت چهار طبقه تعیین شده برسانیم.

معاون شهردار با بیان اینکه شهر تهران شهر کوتاه قدی است گفت: متوسط تعداد طبقات در تهران دو یک دهم است که با اجرایی شدن طرح تفصیلی این عدد رشد چشمگیری خواهد داشت. بنا داریم در افق 1405 متوسط تعداد طبقات پایتخت را به چهار طبقه برسانیم.

معصومی‌ با اشاره به ساخت‌وسازهای بی‌برنامه در حریم شهر تهران گفت: قرار نیست با اجرای برنامه سبک‌سازی پایتخت از ساخت‌و‌ساز در 22 منطقه تهران جلوگیری شود و در اطراف تهران ساخت‌و‌سازهای بی‌برنامه در دستور کار قرار بگیرد.

وی افزود: ساخت و ساز در اطراف تهران به مراتب خطرات بیشتری از ساخت و ساز در خود پایتخت دارد. زیرا به دلیل نبود مدیریت یکپارچه در شهرهای اطراف تهران تصمیمات مستقل گرفته می‌شود که عملا برای تهران خطر محسوب می‌شود؛ یعنی بیش از آنکه دوستان ما در هیات دولت نگران توسعه شهر هستند ما نگران توسعه‌هایی هستیم که بدون مطالعه در اطراف پایتخت شکل می‌گیرد.

راهبرد توسعه شهری(CDS) بخش سوم

از نمونه های برنامه ریزی استراتژیک توسعه ی شهری در کشور ما شهر قزوین است . با توجه به رشد سریع این شهر مسائلی در ابعاد مختلف مدیریتی ، اجتماعی ، اقتصادی و کالبدی و ... سر بر آورده و در کنار آن تعدد و ناهماهنگی سازمان ها و نهادهای درگیر در ابعاد مختلف مدیریت شهری ، موجبات اسراف هزینه های شهری و نیز نارضایتی شهروندان شده که مجموع این عوامل وجود یک طرح راهبردی برای توسعه ی این شهر را ضروری ساخته است . مثل همه ی استراتژی های توسعه ی شهری ، در اینجا نیز اهداف سه گانه ی دستیابی به مدیریت و حاکمیت شهری بهبود یافته ، رشد اقتصادی و اشتغال فزاینده و کاهش مداوم و پایدار فقر مد نظر بوده و از اصول قابلیت زندگی ، بانک پذیری ،  رقابتی بودن و مدیریت و اداره ی خوب شهری پیروی شده است  (http://www.ncsd.irandoer.org/) .

تهیه ی طرح توسعه ی راهبردی قزوین در سال 1384 طی توافقی بین استانداری و شهرداری قزوین به شهرداری سپرده شد و بودجه ی آن از طریق سازمان برنامه ریزی استان در اختیار شهرداری قرار گرفت . شهرداری نیز طی قراردادی 18 ماهه با دانشگاه بین المللی قزوین ، مشاوره ی طرح را به ایشان واگذار نمود . (http://www.qazvincds.com/introduction-amalkard.htm)

البته باید توجه داشت که بالاترین نهاد قانونی در مورد طرح های توسعه ی شهری و از جمله(CDS) ، شورای عالی شهرسازی و معماری است و شورای عالی برنامه ریزی استان بالاترین رده ی تصمیم گیری قانونی است که (CDS) در زیر مجموعه ی آن واقع می شود و تصمیم در رابطه با چنین طرحی پس از اتخاذ ، به مجریان مربوطه ابلاغ می شود . سپس ،  وقتی که کارفرما - در فوق ذکر شد – تعیین گردید به نهاد مجری یعنی شهرداری واگذار می شود .منتهی چون (CDS) چند بعدی است ، بخش های مختلف اجرای آن را به عهده می گیرند ، مثلا قسمت صنعت در اختیار بخش صنعت ، مسائل مربوط به مسکن به بخش مسکن و به همین ترتیب به سایر بخش ها واگذار می شود . ارگان نظارت کننده هم معمولا شهرداری ها می باشند .

بهر حال در مورد قزوین مشاور طرح ، در صدد توجیه این طرح برآمده و آن  را در دست تهیه دارد . عدم مشارکت عمومی در تهیه ی برنامه های قبلی توسعه ی شهرها، نبود هماهنگی بین مدیران در مراحل مختلف تهیه و اجرای طرح ها و مشخص و روشن نبودن هدف یا اهداف ، عواملی بوده اند که در توجیه روی آوری نسبت به (CDS)  قزوین ابراز شده اند . که با وجود تعیین نقطه ی  مطلوب شهر در آینده که آنرا چشم انداز می نامیم ، نقیصه ی اخیر رفع شده است . لذا با تهیه ی(CDS) شهر مذکور مانند خودرویی خواهد بود که اکثریت سرنشینان آن تصمیم می گیرند که به سمت نقطه ی مطلوب حرکت کنند و این تصمیم بزرگ در قالب چشم انداز تعیین می شود . (http://qazvincds.com/intro.htm)

مدیر پروژه ی (CDS) قزوین چشم اندازهای این شهر را بدین گونه بیان داشته است . شهری با یک نظام مدیریت یکپارچه و شهروند مدار ،  شهری پایدار و سالم ،  مرکز تولید و ارائه ی کالا و خدمات و دانش برتر در سطح منطقه ای و بین المللی ، شهری تاریخی و با هویت ، شهر عدالت محور ، قطب عتمی و پژوهشی و دانشگاهی در سطح ملی و فراملی ، شهری ترانزیتی –صنعتی با صنایع متنوع و دوستدار محیط زیست و شهری که ساکنانش به ان افتخار کنند. (http://www.taban.net/totla.php) 

خلاصه ی فرایند کار تهیه ی استراتزی توسعه ی شهری قزوین بدین صورت می باشد :

در تهیه ی سند مذکور ،  پس از مراحل مطالعاتی و بررسی کتابخانه ای و اسنادی و طرح های انجام شده توسط سازمان های مختلف ، به جلب مشارکت عمومی و توخیه کلیه ی شهروندان پرداخته می شود و در آخر طی فرایندی به تهیه و تدوین یک چشم انداز جامع برای شهر و نیز راهبردهای دستیابی به آن پرداخته می شود . پس از آن ، سند تدوین شده در شورایی متشکل از مسئولین شهری به تصویب رسیده و در نهایت برنامه ها اجرای تدوین خواهد شد تا به مرحله ی اجرا برسد. . (http://www.qazvincds.com/introduction-amalkard.htm)

اما نکته ی حائز توجه ، یک تفاوت عمده ی (CDS)  با سایر طرح هاست ،  این که (CDS) محمل قانونی ندارد و مانند طرح های جامع و تفصیلی و هادی نیست که در چارچوب قانونی ، جایگاه مشخصی داشته باشد . و در مورد قزوین نیز این گونه است . با این وجود به گفته ی خود مدیر طرح توسعه ی راهبردی قزوین ،  ضمانت اجرایی (CDS)  اعتبارات یا قوانین و بخشنامه ها نیست بلکه به اراده ی مردم و خواست اجتماعی باز می گردد و در صورت مخالفت های اجتماعی ،  قوانین دارای ضمانت های اجرایی نیز کاربردی نخواهند داشت . از این رو توانمند سازی شهروندان و به ویژه زنان و نیز ترویج آموزش های شهروندی ،  از سرفصل های مهم (CDS)  این شهر دانسته شده است (http://www.qazvin.net/) لذا بی دلیل نیست که یک بررسی گسترده و پرسشگری جامع از مردم به انضمام مسئولین در قزوین انجام شده که نتیجه ی مجموع عقاید آنها نشانگر آن است که شهر قزوین در دهه ی آینده باید در درجه ی اول شبیه اصفهان باشد . همچنین گروههای مردم و کارشناسان و مدیران شهری استقرار یک نظام منسجم ،  پویا و کارآمد را در جهت رسیدن به شهر آرمانی مد نظر دارند . در آخرین گزارش آمده که موفقیت طرح توسعه ی مذکور در شهر قزوین در گرو مشارکت تمامی گروههاست و صدا و سیما باید نقش مهمی در برانگیختن این مشارکت ایفا کند . (http://www.payamshahr.ir/) 

جمعبندی ونقد استراتژی توسعه شهری (CDS) 

مانند هر طرح و برنامه ی دیگری چه در سایر نقاط دنیا و چه در درون کشور ما ، به مدت زمانی بس طولانی نیاز هست تا نتایج پیاده سازی آنها خود را نمایان ساخته و بازخوردهای مثبت و منفی آن را دریابیم و به اصلاح و تکمیل آنچه که موجودیت دارد بپردازیم . در جهان از سال های  2002و2001 طرح هایی موسوم به (CDS) رواج یافته و در کشور ما نیز به تازگی در چند شهر از جمله بندرانزلی ،شاهرود و قزوین در حال پیاده سازی است. لذا هنوز زود است که بخواهیم از نتایج آن به ویژه در درون کشورمان سخنی به میان آوریم و به نقادی آن بپردازیم . ( رفیعیان )ولی بهر ترتیب می توان در مورد شیوه های تهیه ، اجرا ، محتوا و ... طرح های مذکور به نقادی نشست و نیز چالش های پیش و رو و محدودیت ها و موانع را بررسی نمود .

در مورد پشتوانه ی قانونی این طرح ها چنانچه قبلا نیز ذکر گردید هنوز محمل قانونی مشخصی ندارد که باز در مورد مثبت و منفی بودن امر ،دیدگاهها متفاوت است. شکی نیست که استناد به قانون و بخش نامه های روشن می تواند در مراحل مختلف از جمله اجرای طرح ها بسیار مفید باشد ، لیکن در آن سوی قضیه باید ذکر شود که آیا طرح های گذشته از جمله طرح های جامع شهری و هادی روستایی به صرف داشتن پشتوانه های قانونی و استنادهای روشن بخش نامه ای و سازمانی ، توانسته اند موفق عمل کنند؟ جواب به طور واضح منفی است. اما با این وجود نیازمند آن هستبم که در میان مجموعه ی اسناد برنامه ریزی کشور یک جایگاه مشخص برای این سند نوپا پیدا کنیم .

از زاویه ی شرح خدمات با توجه به موارد مطالعاتی ملاحظه می گردد که اغلب تفاوت چندانی با آنچه که در مورد طرح های مرسوم سابق مثل طرح جامع وجود داشت، ندارد . البته منظور آن است که مطالعات اجتماعی گسترده بدان معنا وجود ندارد و سنجش ویژگی های اجتماعی و پایه های مشارکتی  در اینجا نیز چندان قوی عنل نکرده است ، و گر نه به لحاظ نوع مطالعات و سرفصل ها ، تفاوت های بسیاری با طرح های گذشته دارد و شیوه ی بکار گرفته شده نیز متفاوت است. این مساله را به طور موردی در مورد شرح خدمات (CDS) شهر  بندر عباس می توان ملاحظه کرد. (بانک جهانی ، برنامه ی بهسازی شهری و اصلاحات بخش مسکن، شرح خدمات مطالعات وضعیت شهر بندرعباس، مرحله ی اول برنامه ی تهیه ی (CDS) شهر بندرعباس ، صص 1-5).

 تاکید بر اهمیت مطالعات اجتماعی از این روست که اصولا فرایند تهیه و اجرای استراتژی های توسعه ی شهری فی النفسه یک فرایند مشارکتی است و با این توصیف نیاز به مطالعات گسترده و قابلیت سنجی در این مورد احساس می شود . از نظر مالی و زمانی گفته شده است که با آنکه هزینه های سند راهبرد توسعه ی شهر بر حسب دامنه مطالعه و شرایط ویژه ی هر شهر و کشور مربوطه ، متفاوت می باشد ولی اگر پروژه ی مذکور تحت نظارت سازمان ائتلاف شهرها قرار داشته باشد تا 50 درصد از هزینه های آن (حداکثر 250000 دلار ) توسط این سازمان تامین می گردد. بعبارتی بانک جهانی این اعتبارات را تامین می کند. پروپوزال های تهیه شده نیز بر اساس معیارهای بیان شده توسط سازمان مذکور باید در چارجوب زمانی 2 ساله باشد. نکته ای که باید بدان توجه کرد این است که آیا تکیه بر چنین سازمانی بعنوان یک منبع حمایتی دائمی می تواند درست باشد؟ و آیا تضمینی برای تامین اعتبار برای   همه ی شهر هایی که این نوع استراتزی در آن قرار است پیاده شود وجود دارد یا خیر؟ و اینکه آیا رعایت چارچوب زمانی فوق برای تمامی موارد باید الزام آور باشد؟ این ها سوالاتی ان که جای تفکر بسیار دارد .  

از نظر ساختاری باید گفت که رای تدوین استراتژی توسعه ی شهری لازم است بسترسازی کافی انجام شود و اقدامات چندی صورت پذیرد تا نسبت به فراهم سازی و تامین پیش شرط های لازم اطمینان حاصل گردد. اینکه خواست و اراده ی کافی و تعهدات الزام آور در مورد انجام چنین طرح ها و پروژه هایی از جانب مدیران بالا دست وجود داشته باشد چرا که بدون وجود چنین چیزی مشکل است که بتوان به اجرای این فرایند و یا اصلاح آن امیدوار بود. به ویژه آنکه وقتی فرایند مذکور، یعنی تدوین استراتژی توسعه ی شهری دارای جنبه های مثبت و موفق باشد، بدون شک در پی خود چشم اندازهای جدیدی خلق می نماید که از لازمه های ان،انجام تغییرات و اصلاحات در نظام اداری و ساختار مدیریتی شهر است. در این حالت فقط با کسب موافقت نظرات و دیدگاههای مدیران رده ی بالا، این امر – اصلاحات ساختاری – ممکن خواهد بود. با توجه به ساختار مدیریتی و ساختار قدرت حاکم ، تحقق این امر اگر نگوییم غیر ممکن ، حداقل برای مدت درازی ، مشکل خواهد بود . این مساله از آن دسته از موارد است که در ورای چارچوب های تهیه و تدوین استراتژ ی های  توسعه ی شهری قرار می گیرد. شاید بتوان این نقص را در حیطه ی نظام جامع مدیریت و برنامه ریزی دید . ولی هر چه که هست ادامه ی وجود یک ضعف مشخص در برنامه ریزی ها و طرح های توسعه می باشد که در طرح های گذشته ی شهری وجود داشته واکنون در مورد (CDS) نیز تکرار می شود . ( گلکار، کوروش و جلال آزادی ؛ شهر نگار ، شماره ی 30 ، 1384 ،صص 59-79).

از بعد هدف باید به دو نکته در مورد (CDS)  اشاره نمود . اول ، نفس هدف که با توجه به نمونه های مطالعاتی باید گفت که دارای اهداف نسبتا جامع و مطلوبی است و فی نفسه عیبی در آن مشاهده نمی شود . و چنانچه در راستای به واقعیت پیوستن آن درست گام برداشته شود و به عبارتی در صورت دستیابی بدان اهداف می توان آینده ی روشنی را برای شهرها تصور نمود . اما نکته ی دوم روشن و صریح بودن اهداف است که از ویژگی های بارز اینگونه طرح هاست . چرا که در چشم اندازی که تهیه می شود و به عنوان نقطه ی مطلوب و مشترک همه ی گروهها محسوب می گردد ، حد نهایت وضوح و روشنی بکار رفته و فهم آسان ، مشارکت و انگیزش افراد از ویژگی های آن به شمار می آید . نیز به گونه ای آشکار در این مدل گام هایی که باید پیموده شوند آمده است بدین گونه که ؛

- کجا می خواهیم باشیم

- اکنون کجا هستیم

- به کجا می رویم

- چگونه به آنجا برسیم

(توسلی ،محسن ؛ 1384 ،ص45).

ازاین رواستراتژی های توسعه ی شهری دربعداهداف ،بصورت مناسب وخوب عمل می کنند.

ازنظرشیوه تهیه ، نفس استراتژیهای توسعه شهری ایجاب می کند که فرایندی مشارکتی بکارگرفته شود. این امردرتئوری بسیارپسندیده است و جای هیچ تردیدی  نیست که بکارگیری سرمایه های اجتماعی ومشارکت مردمی درصورتی که نوعی هماهنگی وسازمان یافتگی وجودداشته باشد  وبین نظرات گروههای مردمی ومتخصصان وکارشناسان هماهنگی وتعادل ایجاد شود مفید خواهد بود اما معمولا درمرحله عمل با مشکلاتی مواجه می شوند . درشرایطی که گفته می شود مالکان اصلی فرایند و محصول راهبرد توسعه شهری ، شهروندان هستند فقدان تجربه های مشارکتی  گروههای ذی نفع وشهروندان یکی ازچالش های اصلی کار به شمارمی اید. اهمیت بحث مشارکت درتهیه این طرح ها از این روست که مسائل گوناگون شهری معمولا گروههای اجتماعی رابه طرق مختلف تحت تاثیرقرار می دهند. اما واقعیت این است که دراغلب کشورهای درحال توسعه ازجمله کشورما که فاقد سازمانها ونهادهایی مردمی وغیردولتی (ngo) می باشد، تحقق مشارکت سازمان یافته ی اقشارمختلف اجتماعی درفرایند چشم اندازسازی بسیارمشکل است. مضاف براینکه دراین کشورها برای تامین ظرفیت مالی وفنی لازم جهت تهیه راهبرد توسعه شهری همواره به کمک های خارجی نیاز هست. وازاین روست که اغلب بدنبال جلب حمایت نهاد حمایت کننده ای مانند سازمان ائتلاف شهرها وبانک جهانی می باشند که این امرنیزمشکلات ومسائل خاص خود را دارد.پس می توان گفت که شیوه تهیه آن به علت فرایند مشارکتی ای که دارد می تواند مطلوب باشداما درعمل با دشواری های چندی همراه است زیرا بحث مشارکت به همان اندازه دشواراست که شیرین وآسان به نظر می رسد.

شاید بتوان گفت که مشکل اصلی   وواقعی استراتژی توسعه شهری ، دربعد اجرایی آن است(دکتررفیعیان-مهندس روستا ،مصاحبه). یعنی درمحیط اجرایی با مشکلات زیادی مواجه می شود. زیراازیک سو برنامه ریزی استراتژیک شهری را فرایند مشارکتی می دانند که درآن تمامی گروههای ذینفع وذ ی نفوذ شهر متشکل ازتمامی گروههای اجتماعی باید حضور یابند. مسلما هماهنگ سازی وکنارهم نهادن آنها وساماندهی شان چندان آسان نیست. ازسوی دیگربحث های اداری وسازمانی مطرح است. سند راهبرد توسعه  ی شهرالزامات سازمانی وتشکیلاتی خاص خود رادارد. چرا که برمبنای تعریف ، استراتژی توسعه شهری سند  جامعی است که برعملکرد وفعالیت تعداد زیادی ازادارات تاثیر می گذارد.  ازاین رولازم  است که تمامی سازمانهای دخیل دراداره ومدیریت  شهر هماهنگ شوند وازموازی کاری وکارهای فرسایشی جلوگیری شود. یعنی نیازاست که عملکردهای سازمان های مختلف با نظارت وهماهنگی یک اداره  یا نهاد مسئول برتر، نسبت به یکدیگرتعدیل وهمسو شوند. نظام اداری درشهرهای ایران نیزبگونه ای ا ست  که همواره عملکرد منفی نسبت به نظام برنامه ریزی شهری داشته است. چرا که ساختاراداری آن دریک شهربه نحوی است که هرگزیک نهاد ، مسئول و پاسخگوی مستقیم توسعه ی شهر نبوده و نیست و چندین نهاد دولتی در آن مستقیما دخالت  دارند .  این امر جدا از ایجاد ناهماهنگی ها ،  انجام کارهای فرسایشی ،  موازی کاری ،  صرف هزینه های اضافی و دخالت دادن سلایق مختلف ، نارضایتی شهروندان را به همرا ه خواهد داشت زیرا تنها چیزی که بدان دست  یافته  نمی شود همانا توسعه ی واقعی شهر است .  در این بین تغییر شرایط و ساختار اداری امری آسان نیست اما اگر تلاش ها در  برنامه ریزی معطوف به دخالت دادن سایر ذی نفعان جهت دهی شود می توان ضمانت اجرایی لازم را فراهم آورد . در این باره برگزاری کارگاههای تخصصی می تواند بسیار مفید باشد همان گونه که در فرایند استراتژی توسعه ی شهری کرمان بدان توجه شده و یا در نمونه ی موفق شهر ملبورن اجرا شده است . اما هنوز نکته ی حل نشده ی دیگری وجود دارد که ساختار انجام کار برنامه ریزی است .  به ویژه در کشور ما که به لحاظ ساختاری ، شهرداری ها موظف به اجرای برنامه های توسعه ی شهر می باشند ولی متاسفانه متناسب با آن ،  امکانات سازمانی و پرسنلی شان  تکامل نیافته است .  از طرفی طبق نظام موجود  اجرایی ،  طراح برنامه های شهری ،  وزارت مسکن و شهرسازی است و مجری آن شهرداری ها می باشند و این دو گانگی ها سبب بروز برخی مشکلات و تعارضات در اجرای برنامه می شود .  این مسائل به ویژه با توجه به اینکه طرح های موسوم به (CDS)  هنوز در کشور ما جایگاه مستحکم و مشخصی ندارد و در بدنه ی نظام برنامه ریزی توسعه ی کشور به خوبی جا نیفتاده است ، بیشتر نمایان می شود .  لذا از مشکلات عمده ی استراتژی توسعه ی شهری مخصوصا در کشورهایی مثل ما،  بعد اجرایی آن است .

از لحاظ نتایج حاصله با توجه به اینکه  این طرح ها قدمت زیادی در کشور ما ندارد ، هنوز زود است که بخواهیم در این مورد نظری بدهیم

راهبرد توسعه شهری(CDS) بخش دوم

ماتریس فرایند راهبرد توسعه ی شهری بدین صورت است که در زیر می آید : 

1.     در مرحله ی اول باید ببینیم در کجا هستیم

2.     در این مرحله باید تعیین کنیم که کجا باید باشیم

3.     چه مسائلی را باید عنوان کنیم

4.     در مرحله ی اخر باید به تعیین فعالیت هایی بپردازیم که انجام آن برای رسیدن به آنجا ضروری است.

لذا مراحل کار را به طور خلاصه در ذیل می توان مشاهده نمود : 

«ارزیابی –چشم انداز سازی –تدوین راهبردها – تهیه ی برنامه ی اجرایی »

(توسلی ، محسن ؛ 43،1384)

پس مشاهده می شود که روش شناسی استراتژی توسعه ی شهری یکی از کامل ترین و در  عین حال واقع گرا و عملی ترین روش شناسی ها در میان مجموعه ی اسناد و برنا مه ریزی های توسعه ی شهری برخوردار می باشد. 

برپایه ی چنین روش شناسی است  که محتوا و محصول نهایی طرح و حتی نوع اجرای آن از ویژگی های متمایزی نسبت به سایر طرح ها برخوردار است . به عنوان نمونه اینکه مفاهیم  آن به برنامه ریزی استراتژیک نزدیک است ، در حالی که ادبیات بنگاههای اقتصادی را در بر می گیرد واینکه (CDS) برخلاف سایر طرح های شهری  روی یک مساله ی خاص مشخصا تاکید می کند . همچنین اول روی سیستم مدیریت شهر حرکت می کند و به شدت به فرایند اعتقاد دارد یعنی از خصیصه ی  فرایند محوری برخوردار است . که این موضوع بحث مشارکت پذیری را مطرح می کند . نکته ی بعدی آنکه در (CDS) به آینده سازی توجه می شود نه آینده نگری ، یعنی اگر افق داشته باشیم ، ابتدا هدف را تبیین می کند و بعد مسیرهای رسیدن به هدف را طراحی می کند . در ضمن استراتژی  توسعه ی شهری محیط داخلی و خارجی را همزمان در نظر می گیرد  بعلاوه اینکه همیشه به دنبال فرصت ها و حتی در مواردی خلق فرصت های جدید است . و نکته ی دیگر آنکه بر خلاف طرح های معمول بر پایه ی یک چشم انداز مشخص (Vision) می باشد و راهکارهای تحقق این چشم انداز (Vision)  را نیز در درون خود دارد.

استراتژی و برنامه ریزی استراتژیک 

همان طور که می دانیم تدوین راهبرد(STRATEGY) یکی از مراحل فرایند برنامه ریزی استراتژیک است و به مفهوم تعیین اهداف و اقدامات گوناگونی است که اعتقاد می رود شهر را به هدف نهایی خود برساند . فرایند برنامه ریزی راهبردی ، فرایند تصمیم گیری مشارکتی است که منابع موجود را برای استفاده از فرصت ها و رفع تهدیدات پیش و روی شهر بکار می گیرد . از ویزگی های آن عبارت است از : 

الف- یک راهبرد ارائه دهنده ی انتخاب های قاطع است

ب- معطوف به اجرا و نتایج است

ج- واجد خصلت پاسخگویی راهبردی است

د- انعطاف پذیر و قابل تجدید نظر است

(گلکار کوروش و جلال آزادی، 1382، ص 59-79 ).

از سویی مجموعه ی سند (CDS) را در راستای تدوین و اجرای برنامه های استراتژیک شهری قلمداد می کنیم . از نظر مدیریت ،استراتژیک راهبردی صرفا انتخاب راهبردهای مناسب نمی باشد بلکه به انجام رسانیدن اهداف مورد انتظار نیز ضرورت دارد و راهبرد انتخاب شده هر چقدر هم مناسب و موثر باشد تا زمانی که به همان خوبی اجرا نگردد ،ناموفق خواهد ماند .

(اعرابی سید محمد و خدادادی عباس ؛  ماهنامه ی شماره ی 79 شهرداری ها،   ص53-66 )

توجه کنیم که با توجه به تحولات سریع و پیچیدگی های جهان امروز ،مسائل آموزشی ، بهداشتی ،اشتغال ،محیط زیست و حاشیه نشینی برای اغلب شهرهای کشورهای در حال توسعه ،دیگر طرح های رایج تا کنون و برنامه ریزی های سنتی نمی تواند جوابگو باشد . ولی یک برنامه ریزی استراتزیک می تواند در جهت مقابله سیستماتیک با معظلات شهری از طریق درک فرصت ها ،امکانات ،تهدیدات و...به دولت های محلی و شهرداری ها کمک کند . برنامه ریزی استراتژیک با این توصیف در صدد یافتن راه حل هایی جهت حفظ یا افزایش توان اقتصادی و چگونگی حفظ یا ارتقای کیفیت زندگی می باشد  (مرادی مسیحی ؛1384 ، ص 78). 

   یافتن راحل ها و پیشنهاد آنها در حوزه ی استراتژیک شهری زمانی مثمر ثمر خواهد بود که به عرصه ی ظهور برسد. در فرایند برنامه ریزی استراتژیک ماموریت های اصلی سازمان توسط مدیران ترسیم می شود و ابزاری لازم برای رسیدن به این ماموریت را فراهم می کند . تفاوت های مشخصی که بین این نوع برنامه ریزی ها و برنامه ریزی های سنتی وجود دارد را می توان در ذیل مشاهده کرد . از اینجاست که نقاط و جنبه های مثبت این نوع برنامه ریزی ها آشکار می شود و مزایای یک سند (CDS) نسبت به یک طرح جامع شهری آشکار می شود .  

ویزگی های برنامه ریزی سنتی ( برنامه ریزی جامع )بدین شرح اند : 

-اهداف کالبدی در قالب ایجاد نظم و حفظ تعادل ؛

- جدایی روند تهیه و اجرای استراتژی (برنامه)؛

- ذهن گرایی و پرداختن به خرده کارهای مقطعی ؛

- عدم انعطاف پذیری در تطبیق با محیط پویای شهر و شهروندان ؛

- استفاده از برنامه های یکسان و دستورالعمل های مشخص ؛

- تدوین برنامه توسط یک تیم مشخص ؛

 (مرادی مسیحی ،1384 ، ص94  )

در حالی که برنامه ریزی استراتزیک نوین (استراتژی توسعه شهری )،در مقابل دارای ویژگی های زیر می باشد :

-اهداف خدماتی –رفاهی ، محیط زیست ،بهسازی محیط  مسکونی و...

- توجه به اجرا و کنترل و ارزیابی در حین تدوین برنامه ؛

- در نظر گرفتن نیازهای واقعی شهروندان ؛

- رعایت اصل انعطاف پذیری در تدوین و اجرای استراتژی ها ؛

- انعطاف پذیری در روش های اجرایی ؛

- مشارکت مردمی در برنامه ریزی استراتژیک ؛

(اعرابی سید محمدو خدادادی عباس ؛ماهنامه شماره 79شهرداریها، ص55-66).
 
 

چشم انداز در (CDS) 

اهمیت چشم انداز و چشم انداز سازی در تعیین سرنوشت اقتصادی ،اجتماعی و کالبدی شهرها به گونه ای ا ست که می توان آن را قلب فرایند برنام ریزی راهبردی محسوب نمود . در وضعیت کنونی با توجه به رقابت شهرها در عرصه ی بین المللی برای کسب سود و درخشش بیشتر ، باید گفت که داشتن یک چشم انداز به عنوان یک ضرورت مطرح می شود . برای ارتقا و پیشرفت شهر یا منطقه و مقابله با بحران های مهم پیش و روی آن در آینده و رسیدن به نقطه ایده آل در آینده و دستیابی به جایگاه مطلوب در بین سایر شهرها و مناطقی که به کمک راهبرد مناسب توسعه ی شهری محقق خواهد شد ،تعریف یک چشم انداز بسیار لازم و ضروری است . 

به طور مشخص می توان گفت که چشم انداز سازی در راهبرد توسعه ی شهری گامی اساسی است و اصولا بدان معنا و موجودیت می بخشد و عبارت ا ست از بیان وضعیت ایده آلی است که جامعه امید دارد در اینده به آن نائل شود . چنین چشم اندازی باید میان کل جامعه مشترک باشد به گونه ای که بتوان در مفهوم واقعی اش آن را مربوط به " همه ی ما " دانست (National civic league(1995) the community visionning and strategic hand book).

در این تعریف دو ویژگی از مفهوم چشم انداز معتوم می گردد که عبارتند از آرمان گرابانه بودن و مشترک و از آن همه بودن ،و بسیار نیز مورد تاکید می باشد. تدوین چشم انداز برای یک شهر در حقیقت به مفهوم ارائه ی هدفی به ساکنین شهر جهت کلیه تلاش هایشان و توصیف چیزی است که احتمالا در آینده به ان نائل خواهند شد . در واقع به تصویر کشیدن جایی است که شهر و جامعه می خواهند در اینده در انجا باشند . و آن بر می گردد به درک مشترک جامعه از اهداف توسعه ی خویش و عموما تلاش دارد به به این سوال پاسخ گوید که "این شهر یا منطقه ، توان بالقوه ی چه چیزی شدن را دارد ؟ "

(گلکار ،کوروش و جلال آزادی ،1384، شهرنگار ،ش 30 ، ص 59-80).

در کل چشم انداز را در سه گزاره ی ذیل می توان صورتبندی کرد :

- وصف روشن و فشرده از شهر یا منطقه ای ا ست که می خواهیم در آینده ی طولانی  مدت داشته باشیم ،

- بیان ویژگی هایی است که به شهر یا منطقه مد نظر تصویری قابل ادراک و متمایز می بخشد ،

- مجموعهای از ارزش هاست که تصمیم گیری های آتی را هدایت می نماید .

برای تهیه ی چشم انداز با چنین ویژگی هایی ابتدا باید چشم اندازهای گذشته و اکنون شهر را بررسی نمود . سپس به بازاندیشی و تامل در مورد چشم اندازهای غیر رسمی موجود و غیر روزآمد پرداخت . در رده های بعدی شناسایی و تدوین چشم انداز قرار می گیرد و انتخاب چشم انداز بهینه که در واقع پس از تحلیل چشم اندازهای گزینه و بحث و بررسی در مورد سناریوهای مختلف ، انجام می پذیرد سپس  سعی می شود چشم انداز بهینه گزینش گردد و در مرحله ی اخر بیانیه ی چشم انداز تدوین می گردد . به عنوان نمونه گونه ی عام چشم انداز شهر/محله برای آکسفورد "انگلستان" ، شهر آموزشی دانشگاهی است و یا برای شهرهای  اصفهان ، استانبول و ونیز ،شهر تاریخی-گردشگری و برای مشهد ،مکه ، بیت المقدس و واتیکان ،چشم انداز عام شامل شهر مذهبی  - زیارتی است .  

در بیانیه ی چشم انداز مرکز شهر ساوت هامپتون انگلستان آینده مرکز شهر بدین صورت ترسیم شده است :

"با توجه به این که طی 20-50 سال آینده ساوت هامپتون به شهر پیشگام در منطقه ی  جنوب انگلستان تبدیل شده و یک شهر هوشمند و دارای پایه ی اقتصادی قوی خواهد بود ،مرکز شهر نیز از نظر کالبدی با اعمال تغییراتی قادر به جذب بنگاههای اقتصادی و بازدید کنندگان متعدد می گردد ،به لحاظ بصری زیبا و مکانی به یاد ماندنی می شود با خیابان های فعال و فضاهای همگا نی پویا "

 (Southampton city center urban design strategy(2001).
 

جایگاه (CDS) در نظام برنامه ریزی توسعه ی کشور  

طرح های(CDS) دارای ارتباط خاص و ویژه با سایر طرح ها ی مشخص می باشد . در کشور ما که هنوز سابقه ی چندانی در مورد برنامه ریزی استراتژیک نداریم جایگاه چندان مشخصی ندارد و به بیانی دیگر محمل قانونی استواری برای آن وجود ندارد . بعد از امتحان و آزمایش ،  امکان اینکه جایگزین طرح های ساختاری – راهبردی شود ، چندان دور از ذهن نیست . اما در مجموع نمی توان آن را جایگزین سایر طرح های مرسوم نمود . (CDS)  فقط یک طرح هدایت کننده و هماهنگ کننده است و بیشتر برای شهرهایی است که دارای تحولات سریع بوده و با مشکلات حادی مثل فقر شهری  روبه رو هستند  کاربرد پیدا می کند . (مهندس روستا ودکتر رفیعیان ، مصاحبه )یعنی (CDS)  را نمی توان جایگزین کامل و مناسب برای سایر طرح ها دانست ،  ولی تقویت کننده آنها بوده و نقش بالا دستی را در تدوین استراتژی های شهری به عهده دارد . (http://www.hamshahrionline.ir/news/) 

این نوع طرح ها در جاهایی که سایر طرح ها نا موفق عمل می کنند ، می تواند موفق عمل نماید .  برنامه هایی که جهت ارتقا و بهسازی زاغه ها و سکونت گاههای غیر رسمی بکار می روند بنام (CVS) (برنامه ی شهر های بدون زاغه یاcities without slums ) برایمان شناخته شده هستند . در این نوع طرح ها بر مواردی چون ارتقای اموزشی ، سطح بهداشت ، ساخت سرمایه ی اجتماعی و احیای مشارکت ،  برقراری تسهیلات اجتماعی ، بهبود مساکن و .. تاکید می شود. در این مور ،  برنامه ی بهسازی شهری و اصلاح مساکن ایران ، یک عملکرد متمرکز بر (CDS) است که به ویژه در مورد سکونتگاههای غیر رسمی و فرودست صدق می کند . این برنامه همچنین در تلاش برای کاهش فقر در هر یک از شهرهای درگیر در مسائل سکونت گاههای غیر رسمی تمرکز می کند که این موارد از اهداف کلیدی (CDS) می باشد . لذا برنامه ی شهرهای بدون زاغه و بهسازی شهری با استراتژی توسعه ی شهری (CVSوCDS) کاملا به هم مربوط بوده و کنش های متفابل دارند . همچنین است رابطه ی (CDS) با یک دسته از برنامه ها و طرح های توسعه ی شهری . اما هنوز جایگاه و روابط این طرح ها در درون نظام جامع برنامه ریزی کشور دقیقا مشخص نشده است و نیاز به زمان دارد . (طرح مشترک دکتر رفیعیان و بانک جهانی  در مورد سکونگاههای غیر رسمی urban upgrading and housing reform project. city development strategy and informal settlement upgrading).

(CDS) در مقابل سایر طرح ها 

بسیاری از طرح های جامع و تفصیلی شهری و روستایی در مرحله ی اجرا با مشکل روبه رو می شوند . در صورتی که این طرح ها دارای پشتوانه ی قانونی و اداری –دولتی نیز بوده اند ، نتوانسته اند در بسیاری از مسائل درست پاسخگو باشند . در پی بررسی این موضوع و مطالعه ی برخی قوانین در می یابیم که فقط به صرف این که قانونی تصویب شود ، اجرایی نخواهد بود . بلکه خواست مسئو لان و اراده ی اجرایی آنان لازم است ، در استراتژی توسعه ی شهری تکیه بر موارد قانونی نشده ، بلکه تکیه بر این است که خواست ها و اراده ها را هم نوا کند تا بتواند این خواست و اراده را به سرمنزل مقصود برساند . در حقیقت ضمانت اجرایی طرح های (CDS) مشارکت بازیگران کلیدی در تهیه ی طرح و حتی اجرای آن می باشد و دیگر لزومی به تهیه ی قانون و مصوبات خاص در مورد آن وجود ندارد . سابقه ی طرح ها و برنامه های شهری در ایران ،طرح های جامع و تفصیلی شهری و هادی روستایی است ،که تا کنون نتایج مطلوبی از آن به دست نیامده است در حالی که (CDS) دو تفاوت عمده با آنها دارد ، که این نقیصه ها را جبران می کند : 

الف- از نظر نوع نگاه و فراورده های نهایی ، دیدگاهی مبتنی بر توسعه متوازن در همه ی بخش های شهری می باشد . این برنامه ها صرفا برای کالبد تهیه نمی  شود ، بر روح حاکم بر کالبد که همان روابط اجتماعی و اقتصادی ، فرهنگی و ... است،نیز در نظر گرفته می شود . در این نوع برنامه ها کلان نگری در نتیجه ی نهایی وجود دارد ، به این معنی که خطوط کلان با توجه به عوامل مختلف ترسیم شده و از پرداختن به جزییات پرهیز می شود .

ب- از نظر نوع فرایند ، در آن تکیه های اساسی بر مشارکت بازیگران کلیدی می باشد و حوزه های عملیاتی  آن به تمامی حوزه های مدیریتی نفوذ می کند . از جمله مدیریت مالی ، اجتماعی ، شهری و ... و این از آن جهت است که واقعیت شهر نیز بر همین اصل استوار است . در حقیقت شهر خود مجمو عه ای از سیستم های مختلف است که در کنار یکدیگر در تعامل با یکدیگر قرار دارند .  

در کنار مسائل فوق ، شاید دلیل دوام و توان منحصر به فرد رویکرد (CDS) را بتوان در اتصال دادن روابط بین بخشی و مقیاس محلی با دستوالعمل توسعه ی شهری مشاهده کرد . بعلاوه این که راهبرد توسعه ی شهری نیاز به یکپارجه سازی راهبرد های توسعه ی اقتصاد محلی (LED=Local economic development)و راهبرد کاهش فقر (PRC=Poorment reduce strategy  ) در یک چارچوب راهبردی از توسعه ی شهری را به رسمیت می شناسد . از این رو بکارگیری توامان (LED)و (PRC)  می  تواند قدری از مشکلات موجود بر سر راه توسعه ی شهری را بکاهد (توسلی ، محسن ؛ 1385 ،ص 44).

در ضمن باید دانست که بلوک های اصلی سازنده سند (CDS) شامل سه بخش زیر است : 

1- چشم انداز سازی

2 - تدوین راهبرد

3 - پیش بینی و اجرا  

و محصول فرایند مورد بحث یک راهبرد توسعه است که ماهیتی  پویا دارد و به موازات تغییر و تحول در موقعیت و نقش رقابتی شهر ، خود نیز مورد تغییر و اصلاح قرار می گیرد و اگر چه چشم انداز طولانی مدت شهر را مبنای کار قرا می دهد،  لیکن تنها در برنامه ی اجرایی کوتاه مدت است که به اوج خود می رسد . از نظر فرم یا ساختار شکلی (CDS) نیز بر حسب موقعیت و شرایط ، می تواند قالب های متفاوتی را به خود بپذیرد . و البته از نظر فرم باید توجه کرد که محصول این فرایند ماهیتی استراتژیک و جامع می باشد و از این رو مشابه اسنادی نظیر طرح های جامع شهری نمی باشد. (Cities alliance ,2006,city development strategy guidelines: driving urban performance , february ,1,2006).

از ویژگی های این نوع طرح ها این است که از نظر اهداف یکسان و مشترک است و از اصول مشابه پیروی می کند اما از آنجا که به مشخصات ویژه ی هر شهر توجه خاصی دارد فلذا در جزئیات ،متفاوت از هم خواهد بود . یعنی بر توان ها ،ویژگی ها و امکانات هر شهر به طور جداگانه تاکید می کند ،جرا که می خواهد در نهایت بر خصوصیت رقابتی آن با توجه به مزیتی که میان سایر شهرها دارد تاکید کند .

(گلکار کوروش و جلال آزادی ؛ نشریه ی شهر نگار ، شماره ی 30 ، 1384 ،ص 59-79).

در ضمن این راهبرد همواره بر خلاف طرح های سنتی رایج ،بر یک مسله ی عمده تمرکز می کند مانند فقر زدایی در مورد پیشاور پاکستان (Pishavar city district government (2001) ) 

محورهای خاصی که (CDS) معمولا بر آن تاکید می کند علاوه بر فقر شهری شامل اقتصاد شهری ؛محیط زیست (توسعه پایدار) و توریسم است .

این نوع طرح ها معمولا یک طرح  "اقتصاد محور "  است که بیشتر در مورد "ابعاد"  تحقیق  می کند .

تفاوت های عمده ی دیگری که (cds) با طرح های دیگر به ویژه ساختاری راهبردی دارد این است که (cds) بیشتر شامل " راهبردها " است در حالی که طرح های ساختاری راهبردی بیشتر بر " ساختار " تاکید دارد.  

افزون بر این در مورد افق های مطرح در (cds) باید گفت که افق و چشم انداز بسیار واقع بینانه تری داردو,گر نه طرح های جامع نیز مثلا برای خود دارای نوعی چشم انداز بلند مدت (20 ساله ) می باشد .

راهبرد توسعه شهری(CDS). بخش اول

 یکی از این رویکردهای جدید در برنامه ریزی های  شهری که توجه زیادی را به خود معطوف کرده ،برنامه ریزی استراتژی توسعه شهری (cds) می باشد،رویکرد نوینی که ازچشم انداز روشن برخورداربوده و برمشارکت جمعی تاکید فراوانی دارد.

برنامه ریزی استراتژیک توسعه شهری هم اکنون در در یک خط فرازی قرار گرفته که انتطار می رود تا در سال های آینده اکثر شهرهای جهان را در بر بگیرد و تبدیل به یک استراتژی فراگیر جهانی شود،تا پاسخگوی نیازهای

برنامه ریزی شهری باشد.

  در این نوشتار نیز سعی بر آن است تا ضمن تشریح و نگرش عمیق تر نسبت به این دسته از برنامه ریزی ها نقدی راجع به محتوا ،اهداف ،اجرای آن و نتایج آن انجام پذیرد تا ضمن فراهم سازی موجبات درک و شناخت بهتر ،به اصلاح نواقص احتمالی موجود در راستای بازدهی مطلوب تر در آینده بپردازد. . 
 

برنامه ریزی استراتژیک ، چشم اندازروشن ، رویکردهای مشارکتی   :  واژگان کلیدی
 

مقدمه                                                                                                                                                                             

تحولات سالیان اخیر در نگرش عمومی به مفهوم شهرداری و وظایف آن در جامعه ، موجب ایجاد چشم اندازی متفاوت نسبت به نقش و جایگاه شهرداری در روند تحولات شهری شده است . هرچند این تغییر در ادبیات جهانی مرتبط ، نکته ای جدید تلقی نشده و چند دهه ای از تغییر در رویکرد و هدف مداخله در سازمان های متولی مدیریت شهری می گذرد، لیکن تفاوت اساسی را می توان در جایگاه عوامل و نقش عناصر سازنده ی آن تصور کرد . در نگاه سنتی ( برگرفته از ادبیات مدرنیستی ) مولفه های سازنده ی محیط شهر ، مجموعه ی منفعلی تصور می شد که در نتیجه ی هدایت مجزا و منفعلانه در قالب برنامه های مشخصی شکل می گرفت . رویکرد نوین ،جامعه ی شهری را مملو از کنش گران متعددی می داند که هر یک بر اساس ماهیت درونی و ساختار عملکردی خود تدبیر کرده و به نقش آفرینی می پردازند . در این میان گروههای ذینفع و ذی نفوذ نیز در جهت اهداف و مقاصد خود عمل کرده و در نهایت مجموعه ای را پدید می آورند که در صورت فقدان قدرت کارگردانی ،عرصه ی شهر را بازیچه ی امیال خود خواهند کرد . خواستگاه نظری در این رویکرد ، در چارچوب تفکر برنامه ریزی استراتژیک عینیت می یابد. این دیدگاه به معنای فرایند تضمین دستیابی سازمان به فواید ناشی از بکارگیری استراتژی های مناسب است . برنامه ریزی استراتژیک در این چارچوب ، دوراندیشی سازمان یافته ای است که مراحل مختلفی را نظیر هدف گذاری و تفکیک محدوده های کمی وکیفی آن ، تعیین خط مشی ها و سیاست ها و برنامه ریزی تاکتیکی دنبال می کنند . برنامه ریزی استراتژیک شهری، به کارگیری چارچوب مفهومی و روش شناسی منبعث از رویکرد استراتژیک در حوزه ی برنامه ریزی فضایی توسعه ی شهری است ،تا بتواند بر پایه ی اصول علمی برنامه ریزی ، هدایت و کنترل شهر را به عهده داشته باشد . در این رویکرد هدایت تغییرات ، تدوین برنامه ها و طرح های محدود برای آنها در طول زمان و منطبق با سیاست گذاری های انجام شده صورت می پذیرد (رفیعیان،مجتبی،عبدالرضاگلپایگانی:1384،ص31). 
  

استراتژی توسعه شهری(CDS )چیست ؟ 

جمعیت جهان دارای حرکات و تغییرات متناوبی است که همواره به نفع جمعیت های شهرنشین عمل می کند . بسیاری از شهرها دارای رشد بیش از اندازه بوده و در کشورهای در حال توسعه آسیایی و آفریقایی در آینده نزدیک  جمعیت بسیاری از شهرها به دو برابر میزان فعلی خود خواهد رسید . این امر چالش های بزرگی را به دنبال خو د مطرح می سازد ،یکی از موارد آن گسترش فقر است . برای رویارویی با این چالش های نوین چاره ای نیست مگر آنکه با  راهبردهایی متناسب ،به اتخاذ برنامه ریزی برای آینده و به صورت آگاهانه دست بزنیم .راهبرد توسعه شهری برنامه ای است که می تواند در این فرایند حساس ،در  انجام تصمیم گیری و اجرای آن ما را  یاری نماید .

  راهبرد توسعه شهری برنامه ایست با ماهیت راهبردی که توامان بر تهیه و اجرای سند تاکید می کند و تدوین آن بر پایه ی چشم انداز سازی مشارکتی صورت می پذیرد . مقصود ، نوعی سند است است که توسط بانک جهانی ،مرکز سکونتگاههای انسانی سازمان ملل متحد  و سازمان وابسته به آنها ،یعنی ائتلاف شهرها  پیشنهاد و ترویج گردیده است . سند مزبور وسیله ای است که در آن تکنیک های مشارکتی به کار گرفته شده و هدف اصلی آن تامین توسعه پایدار شهری از طریق ایجاد ظرفیت اجتماعی برای چشم انداز سازی مشارکتی و اقدام همگانی می باشد . مبحث فقر شهری و اتخاذ سیاست های حمایت از اقشار فقیر و ارتقای وضعیت آنان در این سند جایگاه ویژه ای دارد . این سند برای آن تهیه شده تا رشد شهرها متضمن عدالت اجتماعی نیز باشد که این امر از طریق همکاری و مشارکت افراد جامعه در راستای ارتقای کیفیت  زندگی شهری همه ی شهروندان میسر می شود . براساس یک چشم انداز مشترک جهت ارتقای کیفیت اداره و مدیریت شهری ،افزایش میزان سرمایه گذاری به منظور بالا بردن نرخ اشتغال و کاهش منظم و پایدار فقر شهری تدوین می شود

cities alliance (n/d) cds discussion paper) ).

این فرایند )راهبرد توسعه شهری( سه  محصول نهایی خواهد داشت ؛

 -1تدوین یک چشم انداز مشترک شهری (city vision)

 -2ایجاد الزام هایی موثر جهت تحقق چشم انداز (development strategy)

 -3 تدوین یک برنامه اجرایی (action plan)

از این رو محصول خروجی این سند شامل موارد سه گانه ی زیر خواهد بود :

الف- سیاست گذاری و اصلاحات مدیریتی و نهادی

ب- برنامه ریزی های سرمایه گذاری از جمله در زیرساخت های اجتماعی و فرهنگی(توسلی ،محمود؛1384،ص32).

ج- تدوین سازو کارهای پایش(cities alliance (2004) first result ).

برنامه ریزی راهبردی دارای خصوصیات زیر می باشد:

• بیشتر فعالیت گراست  تا کاربرد زمین گرا ، و با صراحتی  بیشتر از برنامه های سنتی با تصمیم گیری و اجرای برنامه سروکار دارد .
• فرایند مدیریت گونه و ممتد مرور جرح و تعدیل سیاست گذاری است به دور از رهیافت های سنتی که یک وضعیت نهایی را برای آینده دور در نظر می گرفتند.
• در این رهیافت بر مشارکت تاکید شده است ، جه در تهیه و چه در مراحل پیشبرد و اجرای طرح .
• یک ویژگی مهم و شرط موفقیت سیستم برنامه ریزی مبتنی بر رهیافت راهبردی ، نرمش پذیری و توان تطابق با شرایط ویژه ی مورد برنامه ریزی است(دانش پور، 1382 ، ص  19 ).
• این رهیافت، برنامه ریزی با مردم است نه صرفا برنامه ریزی برای مردم . این نوع برنامه ریزی ها در پاسخ به جدایی برنامه ریزی از مردم و عدم محقق شدن طرح های چارچوب مدار جامع مطرح شده اند  (توسلی  محمود ؛1384،ص21).

                                                                                                  سابقه ی برنامهریزی (CDS)

برنامه ریزی راهبردی توسعه ی شهری ابتدا در سال 1999 توسط سازمان ائتلاف شهرها کلید خورد . این برنامه ها پاسخی بود به اهمیت فزاینده ی شهرها و تغییراتی که در تئوری و عمل  رخ داد . اما دلایلی که در این زمان برای اهمیت داشتن موضوع شهرها وجود داشته اند عبارتند از : اول به دلیل وزن فوق العاده ای که حضور جمعیت امروزه در شهرها  پیدا کرده و نیز از سمت و سوی درست خارج شدن آن در برخی نواحی شهری و دوم به دلیل اینکه فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی  امروزه در شهرها تمرکز یافته و می بینیم که شهرها نقش زیادی در (GNP) ملی دارند . 

از سویی جوهره ی شهرها مدیریت آنهاست و سه عامل در سنجش اهمیت مدیریت شهری در زمینه ی راهبرد توسعه ی شهرها نقش ایفا می کنند که  عبارتند از : 

1.     زمینه ی افزایش شتاب تغییرات اقتصادی

2.     تمرکز زدایی و محدود نمودن نفوذ و اندازه ی حکومت های محلی

3.     شمایل مهار نا شدنی فقر و محرومیت اقتصادی 

یکی از واکنش ها در مقابل این تغییرات مهار ناشدنی فزاینده ، بسط دادن تمرکز بر روی مدیریت شهری است . اینکه یک شهر چگونه اداره می شود برای تعیین موقعیت مطلوب بخش های تولیدی آن شهر در بازارهای منطقه ای و جهانی ضروری است . تجربه نشان داده که سیستم خوب اداره ی شهرها در جهت دادن امکان زندگی خوب در شهر اساسی و ضروری است.  بدین ترتیب (CDS) روی کار آمدند .  

راهبرد توسعه ی شهری در ابتدا به عنوان برنامه ی کمک و همیاری شهری شناخته می شد و در مسیر این تفکر غالب که شهرها موتور توسعه ی ملی هستند تاکید آن بر امکان یک رشد هماهنگ در سرمایه گذاری از طریق  ساختن رشد اقتصادی ممکن بود . در این برنامه ها مقوله ی کاهش فقر ندرتاً به عنوان محور توجه و تمرکز قرار می گرفت . کاهش فقر به عنوان یک هدف محتمل و البته مهم خروجی از تاکید بر رقابت ، قابلیت زیستی و نظام مندی مطرح بود  . یعنی صاحبنظران عقیده دارند که اکثر طرح های (CDS) متقدم کاهش فقر به عنوان یک پس زمینه یا در اولویت ثا نوی  در نظر گرفته می شد .  اگر چه بعدها با تأسیس ائتلاف شهرها و تعهد نشان داده شده از سوی این سازمان برای ارتقای شرایط زندگی اقشار فقیر در شهرها ، کاهش نمایان فقر در برنامه های راهبرد توسعه ی شهری به صورت جدی مد نظر قرار گرفت . و امروزه کاهش فقر یکی از برون داده های ملموس و محتمل راهبرد توسعه ی شهری محسوب می گردد . از زمان شروع اینگونه برنامه ها یک تولید ثا نویه ی (CDS) توام با تمرکز بیشتر بر مقوله ی فقر صورت گرفت که تاکید فزاینده ای را برای کاستن از فقر نشان می داد.  (توسلی،محسن:1384،ص43).

در جستجوی پایه های نظری  

برای تشریح پایه های نظری استراتژی توسعه ی شهری بر مواردی چون مفاهیم نظری مشارکت ، شهر سازی نوین ، روش های هوشمند و چشم انداز اشاره می گردد ولی به مورد چشم انداز بنا به اهمیت آن به تفصیل بیشتری پرداخته می شود .  

شهرسازی نوین:

از اواخر دهه ی 1980 و اوایل دهه ی 1990 مطرح گردید که هدف آن اصلاح طراحی محیط مصنوع به وسیله خلق محلاتی که مناسب عابر پیاده باشد و شامل طیف وسیعی از شغل و مسکن باشد و اصول آن عبارتند ازقابلیت طی مسافت به صورت پیاده ، ارتباطات ، کاربری مختلط ، تنوع  مسکن ، کیفیت بالای طراحی شهری و معماری ، ساختار سنتی محله ، تراکم بالا ، حمل و نقل هوشمند و کیفیت زندگی. 

مفاهیم نظری مشارکت :

در دنیای امروز تلاش اکثر برنامه ریزان و دست اندرکاران توسعه این است که جگونه می توان سطوح مشارکت و تصمیم گیری عمومی را در زمینه های تصمیم گیری بالا برد . دیگر اهمیت مشارکت بر کسی پوشیده نیست و این امر افکار زیادی را به خود معطوف کرده است .  

چشم انداز سازی :

می دانیم که فرایند برنامه ریزی و طراحی شهری راهبردی به طور کلی از شش گام تشکیل می شود : برنامه ریزی پروژه ، سنجش وضعیت ،  چشم انداز سازی ،  تدوین راهبرد  اجرا و پایش . و در اینجا مرحله ی چشم اندازسازی در فصل مشترک دو مرحله ی اساسی فرایند ، یعنی در حد فاصل مراحل سنجش وضعیت و تدوین راهبرد قرار گرفته و و مهمترین و شاخص ترین مرحله ی تهیه ی برنامه های توسعه ی استراتژی شهری و قلب فرایند طراحی محسوب می شود و در این میان در مفهوم سازی اصطلاح چشم انداز و در جستجوی پایه ی نظری برای صورت بندی چشم انداز مشخص می شود که ارتباط نزدیکی میان این مفهوم و مفهوم منظر ذهنی (Image) وجود دارد . از این رو در تبیین تئوریک چشم انداز و ایجاد یک چارچوب مفهومی برای صورت بندی بیانیه ی آن امکان بهره گیری از نظریه های منظر ذهنی وجود دارد . از این رو اعتقاد بر این است که تلفیقی از نظریه های منظر ذهنی ،  که تواما در برگیرنده ی مولفه های سازنده ی  منظر ذهنی  و نظم سلسله مراتبی عناصر منظر ذهنی باشد ،  می تواتد مقدمات لازم جهت ایجاد یک چارچوب مفهومی مناسب را برای قالب بندی چشم انداز فراهم آورد . نظریه ی منظر ذهنی لینچ (lynch(1960) the  image of the city) و نظریه ی نقاط لنگرگاهی گولج (golledge(1978) learning about urban enviroment) می تواند مبنای ساخت چارچوب مورد نظر قرار گیرند . بر اساس نظریه ی لینچ منظر ذهنی از سه مولفه ی اصلی هویت (identity) ؛ ساختار (structure) ؛و معنا شکل می  گیرد که خود معنا شامل دو نوع معنای عملکردی  و معنای عاطفی و ضمنی است . بر مبنای نظریه ی نقاط لنگرگاهی شکل گیری منظر ذهنی از هر پدده ای واجد یک نظم سلسله مراتبی است که در آن ابتدا نقاط لنگر گاهی،  ادراک و فرا گرفته می شوند و سپس در حول نقاط عناصر  فرعی تر که بر آنها نام جزئیات نهاده اند ادراک و فرا گرفته می شوند . براین اساس چارچوب پیشنهادی برای چشم انداز شهر یا محله بصورت ذیل خواهد بود : 

الف- نکته یا نکات لنگر گاهی ؛ این نکات همان معنای شهر یا محله هستند که شامل معنای ضمنی ( لقب یا کنیه ی شهر که به صورت نمادین محل را نام گذاری می کند ) و معنای صریح (نقش اقتصادی شهر ) می گردد .

ب- نکات فرعی (جزئیات ) در ذیل موئلفه های سازنده ی بیانیه ی چشم اندا می آیند و عبارتند از :

-  هویت ؛  چشم انداز  باید بر مبنای سنجش وضعیت جامعی که صورت می گیرد مرفولوژی اقتصادی ، فرهنگی و کالبدی متما یز شهر را بیان نماید . 

- ساختار ؛ ( جایگاه نسبی ) ؛ چشم انداز باید بر حسب مورد جایگاه مبنی شهر را در سطوح گوناگون ،  ملی ،  منطقه ای بین المللی ترسیم نماید .

- معنای صریح ؛ ( پایه ی اقتصادی ) چشم انداز باید نقش و پایه ی اقتصادی شهر را تصویر سازی کند .

- معنای ضمنی ؛( لقب و عنوان ) چشم انداز باید با تاکید بر جنبه های متمایز شهر مثلا ویژگی های کالبدی  فرهنگی عنوان نمادینی را برای شهر پیشنهاد کند(گلکار،1384،ص1-31).

فلسفه و هدف (CDS) چیست ؟ 

در یک بیان ساده می توان گفت که برای کاستن از سطح فقر شهری و تامین توسعه پایدار و کمک نمودن به تحقق فرایند تصمیم سازی مشارکتی بویژه در کشورهای در حال توسعه ،سازمان ائتلاف شهرها سعی کرده که سند راهبردی توسعه ی شهری را به عنون یک ابزار موثر ،بکار ببرد . به عبارتی دیگر سند (CDS) ارتباط بسیار نزدیکی با ارتقای کیفیت زندگی اقشار فقیر در کشورهای در حال توسعه دارد . نکته ی مهم در اینجا این است که تهیه و تدوین سند مذکور هدف نهایی نیست بلکه اجرای ان مهم ا ست .

فلسفه ی این راهبرد ،رفع مسائل و بحران های شهری به ویژه برای کشورهای در حال توسعه می باشد که از جمله ی آنها گسترش بی رویه جمعیت شهرنشین –و نه الزاما شهروتد – و شکل گیری زاغه ها و حلبی ابادهای شهری است که حتی از دسترسی به ابتدایی ترین  و ضروری ترین خدمات و نیازهای زندگی محروم می باشند . اما به طور موردی می توان اهداف اکثریت راهبردهای توسعه شهری را در قالب سه مورد طبقه بندی نمود : 

بهسازی مدیریت شهری ،ارتقای کیفیت اداره (حکمروایی)و مدیریت شهر  -1 

  -رشد اقتصاد محلی ،افزودن میزان سرمایه گذاری  2 

  -کاهش فقر ( توسلی ،محسن ؛1384،ص50). 3

 

 بررسی نمونه هایی از از شهر های مختلف جهان این مورد را به خوبی نشان می دهد . مثلا در شهر صوفیه بلغارستان هدف از تهیه سند کمک به مدیریت شهری دموکراتیک و خودکفا بوده ،به گونه ای که منافع طولانی مدت و پایدار را برای ساکنین تامین نماید و اهداف آن در صوفیه به طور مشخص شامل موارد زیر بوده است

- ایجاد پایه های لازم برای رشد اقتصادی پایدار

- شناسایی راهکارهای توسعه اجتماعی عادلانه تر و کاهش فقر

- حصول اطمینان از تصمیم گیری ،مدیریت و اداره مشارکتی امور شهر  

و یا درراهبرد توسعه شهر عمان-اردن،اهداف زیر مطرح بوده است :  

- بهسازی سازکار اداره امور شهری در عمان بزرگ

- ارتقای توان مالی شهرداری عمان برای بهسازی سکونت گاههای خودرو و روزآمد نمودن طرح جامع شهرو ارتقای نظام مستند سازی و برداشت کاربری زمین و دیگر داده های مرتبط (نشریه شهر نگار، شماره30،ص5و6)

                                                                                              (cds)فرایند تهیه ی

فرایند تهیه راهبرد توسعه شهری شامل موارد چند گانه ای است که در زیر می آید :

 -1برنامه ریزی پروژه (DESIGN)

 -2 سنجش وضعیت (ASSESSMENT)

 -3 چشم انداز سازی (VISIONNING)

 -4 تدوین راهبرد (STRATEGY)

 -5 اجرا (IMPLEMENTATION)

 -6 پایش (MONITORING) 

در مرحله ی برنامه ریزی (DESIGN) ،کلیه طرف های ذینفع شامل شهرداری ها ،ادارات محلی و گروهها باید شناسایی گردند. ترتیبات نهادی و ساختاری در این جا مشخص می شوند تا هماهنگی لازم را به وجود آورده و اجرای این طرح ها را ممکن سازد . منابع مورد نیاز از قبل تعریف می گردند و مهم است که نسبت به حمایت های فنی و مالی مورد نیاز برای این کار تضمین حاصل گردد و در کنار ان نوعی تعهد از کلیه گروههای ذینفع کلیدی چه در مرحله ی تهیه و تصویب و چه در مرحله ی اجرای سند بدست می آید . همچنین اقداماتی که در آینده باید انجام شود مانند تعیین زمان لازم ،تعیین افراد مسول و برآورد بودجه ،همگی در این قسمت تعریف می گردند .

هدف گام بعدی که سنجش وضعیت است(ASSESSMENT ) ؛ عبارت است از انجام ارزیابی به منظور ترسیم نقشه ی اجتماعی اقتصادی شهر و یا منطقه .برای تکمیل این مرحله باید اطلاعات جمعیت شناختی ،اقتصادی و زیر ساختی گردآوری شوند و در کنار آن ویژگی های منحصر به فرد آن مشخص شود . به عنوان نمونه مزیت های نسبی و ویژگی های تاریخی و کالبدی شهر بررسی می شود . بررسی محیط خارجی و شناسایی عوامل ایجاد تغییر باز در همین مرحله قابل انجام است . 

در مورد مرحله ی سوم و چهارم یعنی چشم انداز سازی (VISIONNING) و تدوین راهبرد(STRATEGY) بنا بر اهمیت شان جداگانه بحث خواهد شد .  

اما گام پنجم که اجرا(IMPLEMENTATION) نام دارد ؛دشوارترین بخش فرایند می باشد و می خواهد که برنامه ی اجرایی (ACTION  PLAN) را به اجرا درآورد و فرایند (CDS)را نهادینه سازد . در این بخش یک گروه اجرایی تشکیل می شود و سلسله مراتب تقسیم کار و تعیین مسولیت ها و چارچوب زمانی و منابع انجام می شود . و محورهای راهبردی آغاز به اجرا می کند و در صورت نیاز ، پیشرفت اجرا پایش می شود . برانگیختن و ایجاد تعهد در کلیه ی شرکت کنندگان از اهمیت حیاتی برخوردار است و از آنجا که تعداد راهبردها زیاد است ، برای رفع خستگی و احساس دلسردی کارشناسان و عامه ی مردم ،غالبا سعی می شود تعدادی ازمحورهای راهبردی که به مسائل حادتر پاسخگوست و پیشرفت ان زودتر نمایان می شود انتخاب شود .

گام آخر پایش است که همزمان با مرحله ی اجرا انجام می پذیرد . در واقع نوعی بازخورد ایجاد می شود که در نتیجه به اصلاح یا بهبود روندهای موجود می انجامد و در راستای پایداری این فرایند عمل خواهد نمود

گردشگری تجاری و کیفیت زندگی

همچنین در چند دهه گذشته گردشگری تبدیل به اکسیر توسعه اقتصادی شده است(Chen,, 1.). پایه های اقتصادی برخی از کشورها بر این صنعت استوار است. آن چه مهم به نظر می رسد نرخ افزایش رشد گردشگری نسبت به سایر بخش های خدماتی است که از 3 درصد در سال 1980 به 18 درصد در سال 1987 افزایش یافته که از این جهش سریع ضرورت توجه به این صنعت پول ساز را آشکار می کند. از آن جا که بسیاری از خدمات گردشگری را نمی توان با استفاده از فناوری ارایه کرد اشتغال نیروی انسانی در این صنعت فراوان است. از این رو توسعه ی گردشگری در مکان های مختلف زمینه های ایجاد اشتغال دایم، فصلی و نیمه وقت را برای نیروی انسانی با تخصص و آموزش متوسط فراهم می آورد و از نرخ بیکاری می کاهد. علاوه بر اشتغال های مستقیم در گردشگری زمینه ی فعالیت های دیگر که در ارتباط با گردشگری اند همچون کارهای ساختمانی، تعمیرات، کرایه دادن اتومبیل، دست فروشی و نظیر این ها برای افراد بومی فراهم می گردد هرچند این گونه فعالیت ها از نظر ثبات درآمد نامطمئن اند(سلطانی، ، ).  صنعت گردشگری در ایران از مزیت نسبی بسیار بالایی برخوردار است که در صورت دستیابی به جایگاه شایسته خود می تواند به رشد اقتصادی، بهبود اشتغال، افزایش رفاه اجتماعی و موراد بسیار دیگری منجر شود(فرقاندوست ودیگران، ، ).  گردشگری تجاری نوعی از گردشگری  است که بیشتر از فضاهای روستایی و فضاهی بکر طبیعی با شهر در ارتباط است، در این نوع گردشگری هدف اصلی گردشگران خرید کالا یا کالاهای خاص به دلیل قیمت مناسب تر و یا کیفیت بهتر محصول نسبت به سایر نقاط است. این نوع گردشگری به طور مستقیم اثرات اقتصادی زیادی از جمله افزایش اشتغال را به دنبال دارد. علاوه بر این گردشگری تجاری بطور کلی تاثیرات مثبتی بر جامعه میزبان خواهد گذاشت، این اثرات نوعا بطور مستقیم در شیوه و کیفیت زندگی جامعه میزبان انعکاس می یابد و غالبا باعث افزایش کیفیت زندگی خواهد شد. در این پژوهش به بررسی اثرات گردشگری تجاری بر کیفیت زندگی شهروندان طی هشت سال اخیر پرداخته از دیدگاه خود شهروندان پرداخته شده است و میزان تغییرات نسبت به دوره قبل (قبل از رونق گردشگری تجاری)نیز مورد بررسی قرار گرفته است.

 پیشینه تحقیق:

آغاز طرح مباحث کیفیت زندگی را باید دهه 1960 و بعد از اجرای برنامه های مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و ارزیابی میزان موفقیت این برنامه ها و تاثیر انها بر مردم دانست. جغرافیدانان نیز از این دهه به بعد به کیفیت زندگی و مفاهیم  مربوط به ان پرداختند.دیوید اسمیت اولین جغرافیدانی بود که در باره کیفیت زندگی، رفاه و عدالت اجتماعی در جغرافیا صحبت کرد. دردهه 1970 دیوید هاروی نیز با انتشار 4 مقاله  به مقولات خوراک،مسکن، خدمات بهداشتی، تحصیلات، خدمات اجتماعی و خدمات مربوط به محیط زیست، کالاهای مصرفی، تاسیسات تفریحی، دلپذیری محله و  و وسایل حمل ونقل پرداخت که به نظر ایشان انسانها به حداقلی از هر کدام از این نه مورد نیاز دارند(جاجرمی  وکلته، 1385،). در ایران تحقیقات زیادی در مورد کیفیت زندگی انجام شده، از جمله نجات ودیگران استفاده از پرسشنامه WHOQOL-BREF به ارزیابی شاخصهای کیفیت زندگی شهر تهران می پردازند(نجات ودیگران،). عنبری، به بررسی تحولات کیفیت زندگی در ایران طی دوره 1365تا 1385 می پردازد و به این نتیجه می رسد که ایران از نظر کیفیت زندگی در دنیا در سطح متوسط روبه پایین قرار دارد(عنبری، 1388)، جاجرمی ودیگران به سنجش وضعیت شاخصهای کیفیت زندگی در شهر از نظر شهروندان گنبد کاووس می پردازند و به این نتیجه می رسند که شاخص کیفیت زندگی در  نواحی مختلف شهر تفاوت شدیدی دارد، رضوانی  ودیگران در مقاله ای با عنوان ارتقای شهر به روستا و نقش ان در بهبود کیفیت زندگی ساکنان محلی با مطالعه دو نمونه موردی در کردستان و لرستان به بررسی تغییرات کیفیت زندگی ناشی از تبدیل شهر به روستا می پردازند، غراوی  وحسین ابادی مفهوم کیفیت زندگی شهری، شاخصها و ابعاد انرا بررسی می کنند، قربانی و باقری به تحلیل نقش پارکهای شهری در ارتقای کیفیت زندگی شهری می پردازند. در میان منابع در دسترس موردی یافت نشد که به بررسی اثرات گردشگری تجاری بر کیفیت زندگی شهری پرداخته باشد واین یکی از سختی های پژوهش حاضربود.

مبانی نظری:

گردشگری شهری و گردشگری تجاری

گردشگری شهری مجموعه ای از فعالیت های اقتصادی با پیامدهای اقتصادی اجتماعی و محیطی در شهرهای خاص است «shpira, , 1». گردشگری شهری یکی از اولین اشکال گردشگری است، تغییرات عمده ای از این نوع گردشگری به مقاصد گردشگری روستایی ساحلی و کوهستانی به جهت کاهش هزینه در دهه 1980 رخ داده است، گردشگری شهری شامل فعالیت هایی چون موارد زیر است:

-        گردشگری اوقات فراغت که با ویژگی های خاصی از نواحی شهری پیوند دارد.

-        گردشگری تجاری که با حیات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شهرک ها و شهرها پیوند دارد.

-        گردشگری «همایشی، کنفرانسی» که با دسترسی تسهیلات شهری و تصور و پندار از شهر که یا شهرها پیوند دارد.

گردشگری تجاری بخش ممتازی از  بازار گردشگری است(scottish parliament, .گردشگری تجاری منحصر به شهرها نیست و دامنه آن روستاها و مناطق را نیز در بر می گیرد، اما این نوع گردشگری در شهرها پر رنگ تر بوده و اثرات بیشتری دارد.

اثرات گردشگری:

گردشگری منجر به افزایش تحرک و تولید و توزیع، ایجاد مشاغل و خدمات گوناگون و کمک به سرعت گردش پول می شود. لذا در محاسبات اقتصادی گردشگری به دو ضریب یا ضرایب فزاینده اشاره می شود: ضریب افزایش درآمد و ضریب افزایش اشتغال، ضریب افزایش درآمد در گردشگری سبب افزایش ثروت و ضریب افزایش اشتغال موجب ایجاد مشاغل جدید از طریق گردشگری می شود.  گردشگری به صورت یک بخش فعال اقتصادی می تواند از عامل کار، بیشتر از سایر عوامل استفاده کند و موجب بالارفتن سطح اشتغال گردد(زمانی، 1373، ). همچنین گردشگری به خصوص در زمانی که سود فعالیت های دیگر بخش های اقتصادی در حال کاهش باشد، جایگزین مناسبی برای آن ها و راهبردی برای توسعه است، به این مبنا دلیل اصلی توسعه گردشگری غلبه بر پایین بودن سطح درآمد و ارایه ی فرصت های جدید شغلی و تحولات اجتماعی در جامعه ی محلی است و می تواند امیدهایی را برای کاهش فقر به خصوص در نواحی ای که به نحوی دچار رکود اقتصادی شده اند فراهم آورد (Oppermann. 1996. ). به هر حال اگر تاثیرات منفی گردشگری چون جرم و ازدحام ترافیک  نشان بیشتر از سودهای حاصل از توسعه گردشگری باشد، منافع ناشی از توسعه گردشگری همیشه پذیرفتنی نخواهد بود. اگر جامعه مهمان به این درک برسد که اثرات کلی گردشگری منفی است. حمایت آن از گردشگری کاهش خواهد یافت. بنابراین نگرش مثبت ساکنان به توسعه گردشگری برای پایداری رشد فعالیت های تجاری گردشگری جامعه اساسی است(Chen,2001, 1). در ارتباط با اسایش ساکنین  و کیفیت زندگی روش های مختلفی در مقاصد شهری به کار رفته تا چگونگی تصور ساکنین نسبت به جریان های گردشگری و تاثیر آن بر جلوگیری از بدتر شدن مشکلات یا ایجاد مشکل جدید و یا تا آنجا که امکان دارد پاسخگویی به نیازهای ساکنان را بیابد(Europpen commission,- - ). در این تحقیق به بررسی اثرات گردشگری تجاری بر کیفیت زندگی ساکنین از دید خود انها پرداخته شده است لذا در این راستا ضروری است که به مبانی نظری کیفیت زندگی و شاخهای آن پرداخته شود.

کیفیت زندگی: موضوع کیفیت زندگی در ادبیات اقتصادی توجه زیادی را از هر دو بعد نظری و علمی به خود جلب نموده است و به طور روزافزونی رویکردهای چند بعدی که تنوع اجتماعی و سیاسی را که در کنار مصرف می تواند بر سطح رضایت شخصی تاثیر گذار باشد مورد استفاده قرار داده است( Alcazar, and ). عبارت واژه کیفیت زندگی مربوط به توصیف و ارزیابی نوع و شرایط زندگی مردم در یک ناحیه یا کشوری خاص است. نیروی برانگیزاننده توسعه ابزارهای ارزیابی و اندازه گیری کیفیت زندگی به دلیل تحرک و جنبش شاخص های اجتماعی در 1960 به وجود آمده است. در دهه 1960 انبوه برنامه های آموزشی اجتماعی و اکولوژیکی عمومی شروع شد و شاخص های کمی برای اندازه گیری موفقیت یا شکست این برنامه ها شدیداً مورد نیاز شد. این تحرک سبب ایجاد این بینش در جامعه شد که با این که استانداردهای زندگی به طور قابل ملاحظه ای رو به بهبودی است در حالت کلی زندگی بدتر شده است(Koleikou, ; ).

کیفیت زندگی در دو سطح کلان اجتماعی( عینی) و خرد (شخصی، ذهنی)  تعریف شده است. اولی شامل درامد، کار، مسکن، آموزش، بقیه امور معیشت و کیفیت محیطی است و دومی در برگیرنده درک کلی از کیفیت زندگی، تجارب شخصی و ارزش ها و نیز شاخص های نماینده و مرتبطی چون اسایش، شادی و رضایت از زندگی را در بر می گیرد. اگرچه کیفیت زندگی با مفهوم گسترده تر توسعه پایدار در هم آمیخته است یک تفاوت مهم بین این دو مفهوم وجود دارد، توسعه پایدار به طور ضمنی به اهمیت برابری بین المللی اشاره دارد در حالی که کیفیت زندگی این چنین نیست و یا بسیار کم رنگ تر به این مسئله توجه می کند «www.iisd.org.pdf/wpg/goil.pdf».

کیفیت زندگی، مفهومی پیچیده و چند بعدی است که تحت تأثیر مؤلفه هایی چون زمان و مکان، ارزش های فردی و اجتماعی قرار دارد

قنات های شهرستان کازرون

قنات های شهرستان کازرون

نام قنات	استان	موقعیت	بخش	روستا	طول قنات	عمق مادر چاه	تعداد میله چاه	فاصله مظهر تا محل	دبی Lit/s
- شاه صالح	فارس	کازرون	شاهپور	شاه صالح	10	15	20	50	3
- شیخی دو رشته	فارس	کازرون	شاهپور	شیخی	500	15	30	100	10
- گاوکشک	فارس	کازرون	کوهمره	گاوکشک	200	15	10	100	10
- پایون	فارس	کازرون	کوهمره	پایون	1000	35	50	200	5
- گرگدان	فارس	کازرون	کوهمره	گرگدان	350	20	20	100	7
- گرگدان برمکون	فارس	کازرون	کوهمره	گرگدان	400	20	25	300	9
- امامزاده ابوالحسن	فارس	کازرون	کوهمره	امامزاده ابوالحسن	120	15	10	10	4
- قندیل	فارس	کازرون	کوهمره	قندیل	120	25	12	300	3
- دشت برم	فارس	کازرون	کوهمرهچ	دشت برم	1300	40	70	2000	6

قنات های شهرستان کازرون

قنات های شهرستان کازرون

نام قنات	استان	نزدیکترین شهر	بخش	روستا	طول قنات	عمق مادر چاه	تعداد میله چاه	فاصله مظهر تا محل	دبی
- پل آبگینه	فارس	کازرون	مرکزی	پل آبگینه	400	25	25	200	30
- مبارک آباد	فارس	کازرون	مرکزی	حومه	2200	35	100	500	12
- نیک	فارس	کازرون	مرکزی	حومه	800	40	45	0	5
- مرشدآباد	فارس	کازرون	مرکزی	حومه	2400	30	120	1000	25
- بیدام	فارس	کازرون	مرکزی	حومه	600	35	20	0	5
- برکتک	فارس	کازرون	مرکزی	حومه	1300	50	65	100	10
- خیرات	فارس	کازرون	مرکزی	حومه	2500	30	120	1000	50
- شاه قاسمی	فارس	کازرون	مرکزی	حومه	1000	55	50	0	8
- قرچه	فارس	کازرون	مرکزی	حومه	800	40	50	0	12
- آب منگو	فارس	کازرون	مرکزی	دریس	300	20	20	0	8
- آب تلخ	فارس	کازرون	مرکزی	دریس	18	20	300	8	5
- مهدی آباد	فارس	کازرون	مرکزی	عسکرآباد	700	35	40	150	7
- حاج نجات	فارس	کازرون	مرکزی	طالقانی	400	20	25	100	5
- حسین آباد	فارس	کازرون	بالاده	حسینی آباد	1000	35	50	200	5
- سرمشهد	فارس	کازرون	بالاده	سرمشهد	200	10	15	1000	6
- نورآباد	فارس	کازرون	شاهپور	تل ده کوهک	800	20	50	500	10
- سلطان آباد	فارس	کازرون	شاهپور	تله ده کوهک	40	25	25	200	25
- حاجی آباد غوری دو رشته	فارس	کازرون	شاهپور	حاجی اباد	300	15	20	200	25
- درونک	فارس	کازرون	شاهپور	درونک	250	15	15	100	4
- رباطک	فارس	کازرون	شاهپور	رباطک	250	25	15	300	5

وظایف مدیریت شهری و شهرداریها

نگاهی به وظایف مدیریت شهری بر اساس منابع فارسی :

1- آماده سازی زیرساخت های اساسی برای عملکرد کارآمد شهرها
2- آماده سازی خدمات لازم برای توسعه منابع انسانی ,بهبود بهره وری و بهبود استاندارد های زندگی شهری
3- تنظیم فعالیت های تاثیرگذار بخش خصوصی بر امنیت ,سلامتی و رفاه اجتماعی جمعیت شهری
4- آماده ساختن خدمات و تسهیلات لازم برای پشتیبانی فعالیت های مولد و عملیات کارآمد موسسه های خصوصی در نواحی شهری
5- برنامه ریزی استراتژیک

منبع : کتاب امکان سنجی وظایف جدید به شهرداری ها - جلد 2 - غلامرضا کاظمیان - نوید سعیدی رضوانی - 177

اما مدیریت شهری در کشور های مختلف وظایف مختلفی دارد - در این بخش وظایف آلمان - ترکیه و مالزی مرور خواهد شد :

وظایف مدیریت شهری در آلمان :

موضوع مهمی که از لحاظ وظایف شهرداریها در آلمان وجود دارد، این است که حکومت مرکزی می تواند در تمامی زمینه ها با پدید آوردن تغییرات قانونی، آزادی تصمیم گیری اداره های محلی را محدود کند. اما کاری که در این صورت انجام شده نیز نظارت بر حقوقی بودن مسأئله است. از طرف دیگر از آن جا که 25% در آمد شهرداری از طرف مرکز تأمین می شود، در آلمان هم مانند سایرکشورها، بر کارکرد اداره های محلی از خارج تأثیرگذاشته می شود. اهم وظایف شهرداریهای آلمان به شرح است:

1- اداره تئاترها، اپراها، ارکسترها و موزه ها
خدمات در این زمینه در زمره وظایف محلی شهرداریها قرار دارد. با این وجود بجز موزه ها،باقی خدمات فوق را شهرداریهای بزرگ انجام می دهند.

2- کمکهای اجتماعی
شهرداریها در این زمینه به افراد محتاجی که از سازمان تأمین اجتماعی کمک نمی گیرندو، کمک می رسانند و در زمینه های مختلف از کمک به گذران زندگی روزانه گرفته تا کمکهای ویژه ( مانند کمک به بیماران، .پیران، .کووران و معلولان ) کوشش می کنند. علاوه بر اینها، شهرداریها اقدام به ایجاد تأسیسات خدمات اجتماعی کرده و دراین زمینه ها با دیگر نهادهای کمک رسانی همکاری می نمایند.

3- کمک به جوانان
وظایف شهرداریها در کمک به جوانان در دو زمینه متمرکز شده است. نخستین زمینه عبارت است از کارهای مربوط به آموزش و نگهداری از معلولان . دومین زمینه نیزبه طور کلی کارهای مربوط به تفریحات سالم جوانان در ایام بی کاری آنها می باشد.

4- اداره بیمارستانها
انجام خدمات بیمارستانی از جمله وظایفی است که از سوی حکومت ایالتی بر عهده شهرداریهاگذشته شده است. بدین سبب مسائلئی نظیر تصمیم گیری در چگونه و در کجا ساختن .بیمارستان شهرداری، توسط شهرداری و حکومت ایالتی حل می شود. بعد از آن که بیمارستان ساخته شد، اداره آن به عهده شهرداری می باشد. پرسنل این نوع بیمارستانها، حتی پزشکان آنها کراکنان شهرداری محسوب می شوند.

5- خدمات بهداشتی
شهرداریها موظف هستند که در منطقه خود خدمات بهداشتی انجام دهند. مهمترین این خدمات عبارتند از : مبارزه با بیماریهای واگیردار، نظارت بر حفظ محیط زیست و تأمین ایمنی کار در مسائل مختلف، واکسیناسیون و سایر مسائل مرتبط .

6- ورزش
یکی از وظایف اداره محلی خود مختار شهرداریها در زمینه تربیت بدنی و خدمات ورزشی می باشد. شهرداریها یا خود به طور مستقیم تأسیسات ورزشی می سازند و یا با کمک به کلوپها، اتحادیه ها و انجمنهای ورزشی به تأسیس اوین گونه مراکز یاری می رسانند.

7- تدوین برنامه عمرانی، نوسازی و نظارت بر ساختمان
شهرداریها موظف هستند که برنامه توسعه آینده تمامی زمینهای داخل محدوده شهری ( به استثنای راه آهن فدرال، دفاع ملی و سازمان راهها) را به وسیله طرحهای عمرانی معین کنند. شهرداریها دارای حق ساخت، اصلاح و نوسازی ونیز می باشند. شهرداریها و طبق قوانین ایالتی و به نام حکومت ایالتی بر امر ساختمان سازی نظارت می کنند.

8- تـأمین مسکن اجتماعی
شهرداریها از طریق انتقال وام و کمک از منابع مالی ایالت به شرکتها و واحدهایی که در امر ساخت مسکن اجتماعی فعالیت می کنند به این امر یاری می رسانند و نیز می توانند در پرداخت کرایه منزل افراد فقیر سهمی .بر عهده بگیرند.

9- اداره باغچه ، جنگلها، پارکها و گورستانها
مثل همه کشورها در آلمان نیز احداث پارکها و نگهداری از آنها به عهده شهرداریهاست. فعالیت گورستانها توسط شهرداریها تنظویم می شوند. در شهرهای جنوب آلمان شهرداریها ساخت قبرها را نیز به عهده دارند.

10- ساخت خیابان پل و کانال
در آلمان وطیفه ساخت و نگهداری راه بین حکومت فدرال، ایالتها، بخشها و شهرداریها تقسیم شده است . شهرداریها مسوول ساخت و نگهداری راههای .منطقه خود می باشند. همین اصل در مورد پلها و کانلهای آب نیز مصداق دارد، 90% هزینهساختمان راههای جدید را صاحبان که در کنار راه قرار دارند، پرداخت می کنند.

11- سیستم فاضلاب
با این همه در 25 سال اخیربه خاطر اجباری شدن تصفیه آبهای فاضلاب هزینه این کار بسیار بالا رفته است. امروزه شهرداریها این کار را با اخذ هزینه از مشترکان به انجام می رسانند.

12- جمع آوری و دفع زباله و پاکیزگی خیابان
هزینه های این خدمت سنتی شهرداری نیز امروزه به خاطر مخارج تکنیکی آن توسط خود مردم پرداخت می شود و این کار توسط یک واحد وابسته به شهرداری صورت می پذیرد.

13- تأمین آب مصرفی و آشامیدنی ، برق و گاز
می توان گفت که تمام شهرداریها کار تأمین آب مصرفی و رساندن آن به مشترکان را خودشان انجام می دهند. تهیه آب نیز از طرف اداره های /شهرداری و یاشرکتهای خصوصی انجام می شود.
موارد فوق در مورد برق، گاز و حرارت مرکزی نیز مصداق دارد. اما در مورد تأمین برق بیشتر شهرداریها، بجز شهرداریهایبزرگ وابسته به شبکه برق مرکزی هستند.

14- حمل و نقل مسافر در داخل شهر
حمل و نقلی که به وسیله اتوبوس، تراموو مترو صورت می گیرد، جزئی از خدمات شهری محسوب می شود. اما این کار پرهزینه با همکاری شهرداریها،ایالتها و حکومت فدرال انجام پذیراست. راه اندازی و استفاده از تأسیسات مربوطه معمولاً به عهده مدیریتهای وابسته بهشهرداری می باشد.

15- وظایف مربوط به امنیت وو نظم اجتماعی
دادن اجازه برای گردهمایی و تظاهرات، صدور پروانه کسب برای کاسوبها ( مشاغل مختلف و پمپ بنزینها) و نظارت برآنها – کنترل آلودگی محیط زیست، صدور برگ معاینه فنی برای وسائط نقلیه موتوری و صدور گواهی .نامه رانندگی و برقراری نظم و رعایت مقررات راهنمایی .و رانندگی، اطلاع از محل واقامت شهروندان ، صدور شناس نامه و پاسپورت، انجام امور مربوط به ثبت احوال ( ازدواج، طلاق، تولد و فوت ) رسیدگی به امور اتباع بیگانه از جمله وظایف شهرداریهاست که با نظارت حکومت مرکزیانجام می گیرد.

16- خدمات آتش نشانی
امروزه واحدهای اطفال حریق شهرها به طور گسترده در کنار وظایف خود که جلوگیری از ایجاد حریق نجات افراد مصدوم و مهار حریق می باشد، یا به کارگیری تکنیکهای پیشرفته در کلیه شرایط فوق العاده مجهز و آماده خدمت می باشند.

17- مدرسه ها
امروزه شهرداریها وظایفی چون ساخت، تعمیر و نگهداری مدرسه های ابتدائی، راهنمایی، دبیرستانها را به عهده دارند نظافت، تأمین وسایل آموزشی و نگهداری این گونه بناها را شهرداریها به کمک افراد تحت استخدام خود انجام می دهند شهرداریها می توانند به تنهایی به تنهایی و یا به کمک سایر اداره های محلینسبت به تأسیس کلاسهای آموزشی جهت بزرگ سالان اقدام نمایند.

18- کتاب خانه ها
ایجاد کتاب خانه ها، احداث ساختمان برای آنها، تأمین پرسنل مورد نیاز، تهیه و خرید کتاب و انجام امور مالی آنها از جمله وظایف شهرداریها می باشد.

19- تشویق پیشرفت اقتصادی
در 25 سال اخیر، شهداریها به مسأله تشویق پیشرفت اقتصادی و کمک در این زمینه، در صورتی که امکانات و پرسنل زیادی را مطالبه نکند، اهمیت بیشتری می دهند. شهرداریها برای نیل به این هدف سعی می کنند که منطقهخود را از لحاظ اقتصادی جذاب کنند و در شهر انکانات سرمایه گذاری جدید فراهم نمایند و بدین ترتیب توان اقتصادی شهر را افزایش دهند. راههای این کار که توسط شهرداریها در پیش گرفته شده اند عبارتند از تبلیغات شناساندن، مشاوره، کم کردن بوروکراسی، فراهم آوردن زمین و غیره.

20- کوششهای اقتصادی شهرداری
در این زمینه فرق زیادی از لحاظ اجرایی بین شهرداریها و ایلتهای مختلف وجود دارد. برای مثال، شهرداری هانوور از طریق یک شرکت سهامی که 5% سهام آن را در مالکیت خود دارد،به همراهی حکومت ایالتی ، فرودگاه هانوور را اداره می کند، یک شرکت دیگر از همین نوع نمایشگاه بین المللی هانوور را اداره می کند. شهرداری مالک صندوق پس انداز نیز می باشد.
چنانکه ملاحظه می شود، در آلمان دامنۀ وظایف شهرداریها بسیار گسترده می باشد . در این کشور شهرداریها متولی امور فرهنگی، امور رفاه اجتماعی ، امور بهداشتی ، ورزش مسکن اجتماعی، برنامه های عمرانی ، زیرساختهای حمل و نقل، خدمات شهری شامل آتش نشانی، تنظیف شهر، جمع آ/وری و دفع زباله و حتی امور انتظامی و امنیتی می باشد. جالب این جاست، صدور مجوز برای گردهمایی نیزیکی از وظایف شهرداریهاست. این امر نشان دهنده جایگاه شهرداری در جامعه دموکرات آلمان می باشد.

وظایف مدیریت شهری در ترکیه :

وظایف شهرداری کلان شهر استانبول ( ترکیه )
شهرداریها منطقه ها، مسؤول انجام تمامی وظایف و خدمات سنتی شهرداریهای ترکیه هستند که مشخصاً به شهرداری مرکزی واگذاری نشده است. در نتیجه یک سری وظایف به صورت مشترک به وسیله شهرداری کلان شهر و شهرداری منطقه ها انجام می گیرد.
اما رئوس وظایف شهرداریها در کشور ترکیه عبارت است از:

1- برنامه ریزی کلان شهری
2- تأسیسات زیر بنایی
3- برنامه ریزی و ساخت مسکن
4- حمل و نقل شهری
5- خدمات پاکیزی شهر
6- خدمات انتظام و امنیت شهری ( پیش گیر از بلایای طبیعی، پلیس شهر داری،مدیریت بحران )
7- توسعه اقتصادی ( توسط اقتصاد محلی، نظارت برقیمتها، ایجاد بازار...)
8- خدمات رفاهی و بهداشتی
9- خدمات فرهنگی ، آموزشی

ذکر این نکته مهم ضروری است که صرفاً نظر از شهرداری استانبول، بر اساس قانون شهرداریهای ترکیه، شهرداریها بر اساس وظایف و وضعیت درآمد به چهار گروه تقسیم می شوند. بدین ترتیب انجام بعضی وظایف که متضمن هزینه زیادی می باشند، تنها برای آن دسته از شهرداریها که درآمد زیاد دارند، اجباری شده و برای بقیه به صورت داوطالبانه درآمده است.
طبق این قانون، یک شهرداری پیش از انجام وظایف اجباری نیم تواند بودجه ای برای وظایف دیگر تخصیص دهد، بنابراین علی رغم این که وظایف شهرداریها وظایف را مشروط و محدود می کند.

وظایف مدیریت شهری در مالزی :

وظایف شهرداری کوالالامپور (مالزی )
مفهومی که برنحوه انجام وظایف دولت محلی در مالزی حاکم است، عبارت از مسأله دستوری بودن وظایف در مقابل اختیاریبودن آنهاست. وظایف دستوری، تمامی وظایف اساسی نظیر جمع آوری زباله، روشنایی خیابانها و فعالیتهای مربوط به بهداشت عمومی را شامل می گردد. این خدمات حتماً باید ارائه شود و اولویت یا تأمین بهداشت عمومی است. از سوی دیگر وظایف اختیاری همان طور که از نامش پیداست، انتخابی بوده و شامل کلیه وظایف مربوط به توسعه شهری نظیر فراهم وسایل گذران اوقات فراغت، مسکن و آماده نمودن طرحهای مختلف می باشد. به طور کلی وظایف دستوری از نظر ماهیت عمده .وظایف جاری به حساب می آیند. حال آن که وظایف اختیاری، وظایف توسعه ای می باشند.

در کوالالامپور به طور مشخص اهم وظایفی که بر عهده شهرداری است، به شرح زیر می باشد:

1- نظافت و بهداشت شهری
( شامل نظارت بر کیفیت غذا و نوشابه ، تدارک بهداشت برای کودکان و مادران و ...)
2- ایجاد،توسعه و نگهداری خیابانها
3- مدیریت ترافیک
4- امور مربوط به فاضلاب
5- برنامه ریزی و کنترل توسعه
6- زیباسازی شهری
7- امور پارکها و تفریحات
8- مدیریت مسکن شهری و ساخت مساکن اجتماعی
9- کنترل تجارت و امور اقتصادی
شامل حفظ و توسعه فعالیتهای اقتصادی بین المللی و تدارک فرصتهای اشتغالاز طریق مشارکت بخش خصوصیدر توسعه ملی
10- برنامه ریزی و توسعه شهرکهای جدید
11- بهبود و بالا بردن سطح توسعه نواحی محروم و روستاهای اطراف شهر
12- مدیوریت هماهنگی و کنترل بلایای طبیعی ( آتش سوزی، سیل و ...)

وظایف مدیریت شهری و شهرداریها

نگاهی به وظایف مدیریت شهری بر اساس منابع فارسی : 1- آماده سازی زیرساخت های اساسی برای عملکرد کارآمد شهرها 2- آماده سازی خدمات لازم برای توسعه منابع انسانی ,بهبود بهره وری و بهبود استاندارد های زندگی شهری 3- تنظیم فعالیت های تاثیرگذار بخش خصوصی بر امنیت ,سلامتی و رفاه اجتماعی جمعیت شهری 4- آماده ساختن خدمات و تسهیلات لازم برای پشتیبانی فعالیت های مولد و عملیات کارآمد موسسه های خصوصی در نواحی شهری 5- برنامه ریزی استراتژیک منبع : کتاب امکان سنجی وظایف جدید به شهرداری ها - جلد 2 - غلامرضا کاظمیان - نوید سعیدی رضوانی - 177 اما مدیریت شهری در کشور های مختلف وظایف مختلفی دارد - در این بخش وظایف آلمان - ترکیه و مالزی مرور خواهد شد : وظایف مدیریت شهری در آلمان : موضوع مهمی که از لحاظ وظایف شهرداریها در آلمان وجود دارد، این است که حکومت مرکزی می تواند در تمامی زمینه ها با پدید آوردن تغییرات قانونی، آزادی تصمیم گیری اداره های محلی را محدود کند. اما کاری که در این صورت انجام شده نیز نظارت بر حقوقی بودن مسأئله است. از طرف دیگر از آن جا که 25% در آمد شهرداری از طرف مرکز تأمین می شود، در آلمان هم مانند سایرکشورها، بر کارکرد اداره های محلی از خارج تأثیرگذاشته می شود. اهم وظایف شهرداریهای آلمان به شرح است: 1- اداره تئاترها، اپراها، ارکسترها و موزه ها خدمات در این زمینه در زمره وظایف محلی شهرداریها قرار دارد. با این وجود بجز موزه ها،باقی خدمات فوق را شهرداریهای بزرگ انجام می دهند. 2- کمکهای اجتماعی شهرداریها در این زمینه به افراد محتاجی که از سازمان تأمین اجتماعی کمک نمی گیرندو، کمک می رسانند و در زمینه های مختلف از کمک به گذران زندگی روزانه گرفته تا کمکهای ویژه ( مانند کمک به بیماران، .پیران، .کووران و معلولان ) کوشش می کنند. علاوه بر اینها، شهرداریها اقدام به ایجاد تأسیسات خدمات اجتماعی کرده و دراین زمینه ها با دیگر نهادهای کمک رسانی همکاری می نمایند. 3- کمک به جوانان وظایف شهرداریها در کمک به جوانان در دو زمینه متمرکز شده است. نخستین زمینه عبارت است از کارهای مربوط به آموزش و نگهداری از معلولان . دومین زمینه نیزبه طور کلی کارهای مربوط به تفریحات سالم جوانان در ایام بی کاری آنها می باشد. 4- اداره بیمارستانها انجام خدمات بیمارستانی از جمله وظایفی است که از سوی حکومت ایالتی بر عهده شهرداریهاگذشته شده است. بدین سبب مسائلئی نظیر تصمیم گیری در چگونه و در کجا ساختن .بیمارستان شهرداری، توسط شهرداری و حکومت ایالتی حل می شود. بعد از آن که بیمارستان ساخته شد، اداره آن به عهده شهرداری می باشد. پرسنل این نوع بیمارستانها، حتی پزشکان آنها کراکنان شهرداری محسوب می شوند. 5- خدمات بهداشتی شهرداریها موظف هستند که در منطقه خود خدمات بهداشتی انجام دهند. مهمترین این خدمات عبارتند از : مبارزه با بیماریهای واگیردار، نظارت بر حفظ محیط زیست و تأمین ایمنی کار در مسائل مختلف، واکسیناسیون و سایر مسائل مرتبط . 6- ورزش یکی از وظایف اداره محلی خود مختار شهرداریها در زمینه تربیت بدنی و خدمات ورزشی می باشد. شهرداریها یا خود به طور مستقیم تأسیسات ورزشی می سازند و یا با کمک به کلوپها، اتحادیه ها و انجمنهای ورزشی به تأسیس اوین گونه مراکز یاری می رسانند. 7- تدوین برنامه عمرانی، نوسازی و نظارت بر ساختمان شهرداریها موظف هستند که برنامه توسعه آینده تمامی زمینهای داخل محدوده شهری ( به استثنای راه آهن فدرال، دفاع ملی و سازمان راهها) را به وسیله طرحهای عمرانی معین کنند. شهرداریها دارای حق ساخت، اصلاح و نوسازی ونیز می باشند. شهرداریها و طبق قوانین ایالتی و به نام حکومت ایالتی بر امر ساختمان سازی نظارت می کنند. 8- تـأمین مسکن اجتماعی شهرداریها از طریق انتقال وام و کمک از منابع مالی ایالت به شرکتها و واحدهایی که در امر ساخت مسکن اجتماعی فعالیت می کنند به این امر یاری می رسانند و نیز می توانند در پرداخت کرایه منزل افراد فقیر سهمی .بر عهده بگیرند. 9- اداره باغچه ، جنگلها، پارکها و گورستانها مثل همه کشورها در آلمان نیز احداث پارکها و نگهداری از آنها به عهده شهرداریهاست. فعالیت گورستانها توسط شهرداریها تنظویم می شوند. در شهرهای جنوب آلمان شهرداریها ساخت قبرها را نیز به عهده دارند. 10- ساخت خیابان پل و کانال در آلمان وطیفه ساخت و نگهداری راه بین حکومت فدرال، ایالتها، بخشها و شهرداریها تقسیم شده است . شهرداریها مسوول ساخت و نگهداری راههای .منطقه خود می باشند. همین اصل در مورد پلها و کانلهای آب نیز مصداق دارد، 90% هزینهساختمان راههای جدید را صاحبان که در کنار راه قرار دارند، پرداخت می کنند. 11- سیستم فاضلاب با این همه در 25 سال اخیربه خاطر اجباری شدن تصفیه آبهای فاضلاب هزینه این کار بسیار بالا رفته است. امروزه شهرداریها این کار را با اخذ هزینه از مشترکان به انجام می رسانند. 12- جمع آوری و دفع زباله و پاکیزگی خیابان هزینه های این خدمت سنتی شهرداری نیز امروزه به خاطر مخارج تکنیکی آن توسط خود مردم پرداخت می شود و این کار توسط یک واحد وابسته به شهرداری صورت می پذیرد. 13- تأمین آب مصرفی و آشامیدنی ، برق و گاز می توان گفت که تمام شهرداریها کار تأمین آب مصرفی و رساندن آن به مشترکان را خودشان انجام می دهند. تهیه آب نیز از طرف اداره های /شهرداری و یاشرکتهای خصوصی انجام می شود. موارد فوق در مورد برق، گاز و حرارت مرکزی نیز مصداق دارد. اما در مورد تأمین برق بیشتر شهرداریها، بجز شهرداریهایبزرگ وابسته به شبکه برق مرکزی هستند. 14- حمل و نقل مسافر در داخل شهر حمل و نقلی که به وسیله اتوبوس، تراموو مترو صورت می گیرد، جزئی از خدمات شهری محسوب می شود. اما این کار پرهزینه با همکاری شهرداریها،ایالتها و حکومت فدرال انجام پذیراست. راه اندازی و استفاده از تأسیسات مربوطه معمولاً به عهده مدیریتهای وابسته بهشهرداری می باشد. 15- وظایف مربوط به امنیت وو نظم اجتماعی دادن اجازه برای گردهمایی و تظاهرات، صدور پروانه کسب برای کاسوبها ( مشاغل مختلف و پمپ بنزینها) و نظارت برآنها – کنترل آلودگی محیط زیست، صدور برگ معاینه فنی برای وسائط نقلیه موتوری و صدور گواهی .نامه رانندگی و برقراری نظم و رعایت مقررات راهنمایی .و رانندگی، اطلاع از محل واقامت شهروندان ، صدور شناس نامه و پاسپورت، انجام امور مربوط به ثبت احوال ( ازدواج، طلاق، تولد و فوت ) رسیدگی به امور اتباع بیگانه از جمله وظایف شهرداریهاست که با نظارت حکومت مرکزیانجام می گیرد. 16- خدمات آتش نشانی امروزه واحدهای اطفال حریق شهرها به طور گسترده در کنار وظایف خود که جلوگیری از ایجاد حریق نجات افراد مصدوم و مهار حریق می باشد، یا به کارگیری تکنیکهای پیشرفته در کلیه شرایط فوق العاده مجهز و آماده خدمت می باشند. 17- مدرسه ها امروزه شهرداریها وظایفی چون ساخت، تعمیر و نگهداری مدرسه های ابتدائی، راهنمایی، دبیرستانها را به عهده دارند نظافت، تأمین وسایل آموزشی و نگهداری این گونه بناها را شهرداریها به کمک افراد تحت استخدام خود انجام می دهند شهرداریها می توانند به تنهایی به تنهایی و یا به کمک سایر اداره های محلینسبت به تأسیس کلاسهای آموزشی جهت بزرگ سالان اقدام نمایند. 18- کتاب خانه ها ایجاد کتاب خانه ها، احداث ساختمان برای آنها، تأمین پرسنل مورد نیاز، تهیه و خرید کتاب و انجام امور مالی آنها از جمله وظایف شهرداریها می باشد. 19- تشویق پیشرفت اقتصادی در 25 سال اخیر، شهداریها به مسأله تشویق پیشرفت اقتصادی و کمک در این زمینه، در صورتی که امکانات و پرسنل زیادی را مطالبه نکند، اهمیت بیشتری می دهند. شهرداریها برای نیل به این هدف سعی می کنند که منطقهخود را از لحاظ اقتصادی جذاب کنند و در شهر انکانات سرمایه گذاری جدید فراهم نمایند و بدین ترتیب توان اقتصادی شهر را افزایش دهند. راههای این کار که توسط شهرداریها در پیش گرفته شده اند عبارتند از تبلیغات شناساندن، مشاوره، کم کردن بوروکراسی، فراهم آوردن زمین و غیره. 20- کوششهای اقتصادی شهرداری در این زمینه فرق زیادی از لحاظ اجرایی بین شهرداریها و ایلتهای مختلف وجود دارد. برای مثال، شهرداری هانوور از طریق یک شرکت سهامی که 5% سهام آن را در مالکیت خود دارد،به همراهی حکومت ایالتی ، فرودگاه هانوور را اداره می کند، یک شرکت دیگر از همین نوع نمایشگاه بین المللی هانوور را اداره می کند. شهرداری مالک صندوق پس انداز نیز می باشد. چنانکه ملاحظه می شود، در آلمان دامنۀ وظایف شهرداریها بسیار گسترده می باشد . در این کشور شهرداریها متولی امور فرهنگی، امور رفاه اجتماعی ، امور بهداشتی ، ورزش مسکن اجتماعی، برنامه های عمرانی ، زیرساختهای حمل و نقل، خدمات شهری شامل آتش نشانی، تنظیف شهر، جمع آ/وری و دفع زباله و حتی امور انتظامی و امنیتی می باشد. جالب این جاست، صدور مجوز برای گردهمایی نیزیکی از وظایف شهرداریهاست. این امر نشان دهنده جایگاه شهرداری در جامعه دموکرات آلمان می باشد. وظایف مدیریت شهری در ترکیه : وظایف شهرداری کلان شهر استانبول ( ترکیه ) شهرداریها منطقه ها، مسؤول انجام تمامی وظایف و خدمات سنتی شهرداریهای ترکیه هستند که مشخصاً به شهرداری مرکزی واگذاری نشده است. در نتیجه یک سری وظایف به صورت مشترک به وسیله شهرداری کلان شهر و شهرداری منطقه ها انجام می گیرد. اما رئوس وظایف شهرداریها در کشور ترکیه عبارت است از: 1- برنامه ریزی کلان شهری 2- تأسیسات زیر بنایی 3- برنامه ریزی و ساخت مسکن 4- حمل و نقل شهری 5- خدمات پاکیزی شهر 6- خدمات انتظام و امنیت شهری ( پیش گیر از بلایای طبیعی، پلیس شهر داری،مدیریت بحران ) 7- توسعه اقتصادی ( توسط اقتصاد محلی، نظارت برقیمتها، ایجاد بازار...) 8- خدمات رفاهی و بهداشتی 9- خدمات فرهنگی ، آموزشی ذکر این نکته مهم ضروری است که صرفاً نظر از شهرداری استانبول، بر اساس قانون شهرداریهای ترکیه، شهرداریها بر اساس وظایف و وضعیت درآمد به چهار گروه تقسیم می شوند. بدین ترتیب انجام بعضی وظایف که متضمن هزینه زیادی می باشند، تنها برای آن دسته از شهرداریها که درآمد زیاد دارند، اجباری شده و برای بقیه به صورت داوطالبانه درآمده است. طبق این قانون، یک شهرداری پیش از انجام وظایف اجباری نیم تواند بودجه ای برای وظایف دیگر تخصیص دهد، بنابراین علی رغم این که وظایف شهرداریها وظایف را مشروط و محدود می کند. وظایف مدیریت شهری در مالزی : وظایف شهرداری کوالالامپور (مالزی ) مفهومی که برنحوه انجام وظایف دولت محلی در مالزی حاکم است، عبارت از مسأله دستوری بودن وظایف در مقابل اختیاریبودن آنهاست. وظایف دستوری، تمامی وظایف اساسی نظیر جمع آوری زباله، روشنایی خیابانها و فعالیتهای مربوط به بهداشت عمومی را شامل می گردد. این خدمات حتماً باید ارائه شود و اولویت یا تأمین بهداشت عمومی است. از سوی دیگر وظایف اختیاری همان طور که از نامش پیداست، انتخابی بوده و شامل کلیه وظایف مربوط به توسعه شهری نظیر فراهم وسایل گذران اوقات فراغت، مسکن و آماده نمودن طرحهای مختلف می باشد. به طور کلی وظایف دستوری از نظر ماهیت عمده .وظایف جاری به حساب می آیند. حال آن که وظایف اختیاری، وظایف توسعه ای می باشند. در کوالالامپور به طور مشخص اهم وظایفی که بر عهده شهرداری است، به شرح زیر می باشد: 1- نظافت و بهداشت شهری ( شامل نظارت بر کیفیت غذا و نوشابه ، تدارک بهداشت برای کودکان و مادران و ...) 2- ایجاد،توسعه و نگهداری خیابانها 3- مدیریت ترافیک 4- امور مربوط به فاضلاب 5- برنامه ریزی و کنترل توسعه 6- زیباسازی شهری 7- امور پارکها و تفریحات 8- مدیریت مسکن شهری و ساخت مساکن اجتماعی 9- کنترل تجارت و امور اقتصادی شامل حفظ و توسعه فعالیتهای اقتصادی بین المللی و تدارک فرصتهای اشتغالاز طریق مشارکت بخش خصوصیدر توسعه ملی 10- برنامه ریزی و توسعه شهرکهای جدید 11- بهبود و بالا بردن سطح توسعه نواحی محروم و روستاهای اطراف شهر 12- مدیوریت هماهنگی و کنترل بلایای طبیعی ( آتش سوزی، سیل و ...)

عکس های لحظه به لحظه از بیشاپور کازرون توسط مدیران این وبلاگ

عکس های لحظه به لحظه از بیشاپور کازرون توسط مدیران این وبلاگ

http://www.panoramio.com/user/6033940