جغرافیا توسعه پایدار زندگی بهتر
کاری از کارشناس ارشد برنامه ریزی آمایش سرزمینجغرافیا توسعه پایدار زندگی بهتر
کاری از کارشناس ارشد برنامه ریزی آمایش سرزمیندرباره من
اینجناب داود معمار کارشناسی ارشد برنامه ریزی آمایش سرزمین دانشگاه هرمزگان در خدمت شما دوستان عزیز می باشم
ادامه...
تصویری زیبا از عبور رعد و برق از میان یک توده ابر سیاه بر فراز نبراسکای آمریکا.
تصویری زیبا از عبور رعد و برق از میان یک توده ابر سیاه بر فراز نبراسکای آمریکا. 
به نظر شما مکانیسم شکل گیری این پدیده زیبا و در عین حال مخاطره انگیز اقلیمی به چه صورت می باشد؟
برای دیدن تصاویر به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.
اژدهای کومودو؛ چه می کند این زنبور 7 سانتیمتری!
ژدهای کومودو؛ چه می کند این زنبور 7 سزیست شناسان آمریکایی در جزیره «سولاوزی» اندونزی گونه ای غول پیکر از زنبوری را شناسایی کرده اند که طول آن به 7 سانتیمتر می رسد.این زنبور رزمجوی نر را گروهی از پژوهشگران موزه حشره شناسی بوهارد دانشگاه کالیفرنیا در جزیره سولاوزی اندونزی کشف کردند.
طول این حشره که با عنوان «اژدهای کومودی خانواده زنبورها» معرفی شده حدود 7 سانتیمتر و طول آرواره هایش بلندتر از پاهای جلویی آن است. انتیمتری!
رکورد سرعت آب شدن یخ های قطب شمال در سال 2011 شکسته شد!
به گزارش انتخاب؛ مرکز ملی داده های مربوط به برف و یخ آمریکا که مقر آن در ایالت کلرادو است، در گزارشی تحقیقی اعلام کرد از ابتدای سال دو هزار و یازده، روزانه نزدیک به یکصد و بیست هزار کیلومتر مربع از یخ های قطب شمال آب شده است و اگر این ضرباهنگ در ماه ژوئیه هم ادامه پیدا کند، رکورد سرعت آب شدن یخ ها از سال هزار و نهصد و هفتاد و نه تاکنون شکسته می شود.
به گزارش پایگاه اینترنتی ماکسی سیانس، بر اساس آخرین مطالعات انجام شده، در هفدهم ژوئیه امسال،آب های یخ زده، هفت و نیم میلیون کیلومتر مربع از مساحت اقیانوس منجمد شمالی را پوشش داد.
این میزان مساحت آب های یخ زده، دو میلیون و دویست هزار کیلومتر کمتر از میزان یخ های این اقیانوس در فاصله زمانی سال های هزار و نهصد و هفتاد و نه تا سال دو هزار بوده است.
یکی از کارشناسان مرکز ملی داده های مربوط به برف و یخ آمریکا می گوید با بررسی نقشه های هواشناسی و آسمان قطب شمال، مشخص شده است شرایط برای نفوذ تشعشعات خورشیدی کاملا مساعد است.
زاینده رود مرده است!
خبرنگار سرویس اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی انتخاب گزارش داد: خشکسالی در استان اصفهان به چهارمین سال پی در پی رسیده است. این در حالی است که راهکارهای زیادی از سوی هر یک از مسؤولان مربوطه ارایه شده و بعضاً هنوز نتیجه مطلوبی هم به دست نیامده است حال آنکه آبخیزداری یکی از شیوه های نوین حفاظت آب و خاک، مهار و پخش سیلابهاست که باعث کنترل سیلابهای مخرب و نفوذ آب به داخل سفره های آب زیرزمینی می شود.این شیوه بویژه در مناطق خشک، نیمه خشک و حواشی کویر که معمولاً هر از گاهی با جاری شدن سیلابهای مخرب با دبی لحظه ای بالا، مواجهند، بسیار مؤثر و راهگشاست.
یکی از ویژگی های سرزمینهای خشک (نظیر ایران) دارا بودن زیست بوم های ناپایدار است که درصورت خسارت دیدن، احیای آنها بسیار دشوار است.
بهره برداری از این گونه زمین ها، در دوره های خشکسالی، همانند دوره های فراوانی رطوبت، نتایج مصیبت باری برای گیاهان، جانوران، خاک و ساکنان به همراه دارد که با توجه به شرایط اقلیمی ایران، پیش بینی می شود تا 20 سال آینده، کشور ما نه تنها مرحله تنش و فشار ناشی از کم آبی را تجربه می کند، بلکه با کاهش سرانه آب تجدید می شوند.
قطعاً یکی از راه های کاهش و مهار بحران کمبودهای آب، پرداختن به آبخیزداری است که به عنوان مدیریت علمی، ضمن توجه به مسایل اقتصادی اجتماعی، حفظ منابع آب و خاک در حوضه های آبخیزداری، از علوم و تجربیات مختلف بهره گیری می کند، بدون آنکه نقش مردم از نظر دور بماند، به طوری که برنامه های حفاظت خاک و آبخیزداری همسو با توسعه پایدار و با اعمال مدیریت مسؤولانه بر منابع، علاوه بر نیازهای امروز به منافع آینده نیز توجه دارد که در این راستا استفاده از دانش و اطلاعات فراهم آمده از طریق پژوهشهای علمی و تلفیق آنها با علوم طبیعی، آموزش، فرهنگ، ارتباطات و علوم اجتماعی از اهمیت و حساسیت ویژه برخوردار است.
مدیرکل مدیریت بحران استان اصفهان با اشاره به اینکه طرحهای آبخیزداری شهری موجب رفع مشکلات کم آبی شهرها و روستاها می شود، اعلام کرد: دستگاه های دولتی و انجمنهای غیردولتی در به اجرا در آوردن طرحهای آبخیزداری شهری باید تعامل و همکاری مشترک داشته باشند.
منصور شیشه فروش افزود: در این راستا نیاز به هم اندیشی، برگزاری جلسات مشترک و تصمیم گیریهای نهایی در به اجرا در آوردن طرحهای آبخیزداری شهری است که در حد توان در انجام آن حمایت خواهد شد.
وی در ادامه اظهار داشت: آبخیزداری علم مدیریت بهینه از آب وخاک و منابع طبیعی در استفاده صحیح آن است که در سطح ملی با فنون سنجش از راه دور، تعیین اولویتها در آن صورت گرفته و سند آن را سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور تهیه کرده است.
مدیرکل مدیریت بحران استان اصفهان ادامه داد: در برنامه پنجم اجرای طرحهای آبخیزداری در سطح 8 میلیون هکتار مصوب شده که 500 هزار هکتار آن مربوط به استان اصفهان می باشد و عملیات اجرایی آن از سال جاری شروع شده است.
وی بیان داشت: اجرای پروژه های آبخیزداری در چند سال اخیر توانسته است تا حدود زیادی از وقوع سیلابها جلوگیری کند و امید است در اجرای آبخیزداری شهری با جلوگیری از روان آبها به منظور تأمین آب شهرها و روستاها بتوانیم با مشارکت دستگاه های دولتی و مردم نهاد استانی مؤثر واقع شویم.
اجرای برنامه ریزی درست
مدیر مجمع عالی نخبگان ایران در استان اصفهان در این خصوص اعلام کرد: با وجود مساحت 85 درصدی و حداکثری منابع طبیعی کشورمان، باید به گونه ای برنامه ریزی کنیم که آب و خاک کشورمان حفظ شود و ضرورت دارد طرحها و پروژه هایی که بازدهی بهتری دارند، امکان تهیه و اجرای آنها را فراهم نماییم.
رسول رضوانی درادامه افزود: در این راستا کارگروه منابع طبیعی آمادگی کامل در همکاری و مشارکت در ایجاد بستر مناسب به منظور تهیه و اجرای این گونه طرحهای تخصصی که مقوله جدید آن آبخیزداری شهری است، با دیدگاه های اقتصادی- اجتماعی فراهم نماید.
وی گفت: در طی هشت سال دفاع مقدس حفظ خاک کشور از دست دشمن واجب شرعی و ضرورت ملی و میهنی بود، اما در شرایط فعلی حفظ آب و خاک در جلوگیری از دست رفتن آن در اثر فرسایش و خشکسالی باید مورد توجه ویژه مسؤولان و مردم قرار گیرد و حفظ و نگهداری آن را همان گونه از وظایف ملی و واجبات دینی بدانیم.
توسعه ناموزون و رشد بی رویه
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی استان اصفهان در ادامه تصریح کرد: توسعه ناموزون، رشد بی رویه و در نتیجه تغییر کاربری اراضی در حوضه های آبخیز موجب ایجاد اثرات منفی از قبیل سیل و فرسایش شده که این موضوع می تواند در ناپایداری توسعه شهری تأثیر فراوانی داشته باشد.
ابوطالب امینی گفت: تمامی بارشها در محدوده شهری از یک نقطه خروجی در داخل مرز شهر تخلیه می شود که حوضه آبخیز شهری نام دارد که در این حوضه به دلیل افزایش سهم سطوح نفوذ ناپذیر نسبت به سطوح با نفوذپذیری طبیعی، بخش زیادی از بارندگی ها به روان آب تبدیل می شود و در سطح شهر درون جویها و کانالها جریان می یابد.
وی با اشاره به اینکه تاکنون مدیریت صحیحی بر روان آب به شهرها صورت نگرفته است، خاطر نشان کرد: آبخیزداری شهری به راهکارهایی می پردازد تا مدیریت روان آب شهری تنها به پاک کردن صورت مسأله و خروج آن از شهر محدود نگردد، بلکه راهکارهایی که در سه محور کاهش روان آب، ایجاد تأخیر در حرکت روان آب و استفاده از آب حاصل از روان آب ارایه شده اند که با هزینه اندک و بازدهی بالا می توانند در زمینه های مختلف مدیریت شهر راهگشا باشند.
در ادامه مدیر کارگروه منابع طبیعی مجمع عالی نخبگان ایران در استان اصفهان با توجه به محورها و اهداف هفتمین همایش ملی و مهندسی آبخیزداری کشور، با موضوع آبخیزداری شهری در اردیبهشت ماه در دانشگاه صنعتی اصفهان اعلام کرد: یکی از اهداف و سیاستهای این همایش آسیب شناسی آبخیزداری شهری بود که انتظار می رود همایشی با این موضوع با همکاری سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور، انجمن آبخیزداری ایران، مدیریت بحران استان، شورای اسلامی شهر اصفهان، شهرداری اصفهان، اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان، اداره کل محیط زیست استان، گروه آبخیزداری دانشگاه صنعتی اصفهان، بخش برنامه ریزی شهری و روستایی گروه جغرافیای دانشگاه اصفهان، شرکت آب منطقه ای استان، شرکت آب و فاضلاب استان، مدیریت شیلات جهاد کشاورزی استان و دیگر دستگاه های مرتبط استان و با حضور دستگاههای دولتی و غیردولتی استان به اجرا در آید.
آبخیزداری شهری
مدیرکارگروه منابع طبیعی مجمع عالی نخبگان ایران در استان اصفهان در این خصوص افزود: عوامل متعددی مانند کاهش بارندگی ها و استفاده بی رویه از آب زاینده رود دربالا دست موجب شده تا طومار شیخ بهایی در استفاده بهینه و اصولی از آب زاینده رود در هم بپیچد و در شرایط فعلی تنها راهکاری که می تواند این معضل و پیچیدگی را برطرف کند، آبخیزداری شهری است.
سیدحسین سیدحسینی تأکید کرد: آبخیزداری شهری که واحد برنامه ریزی آن حوضه آبخیز می باشد باید از ابعاد گوناگون مورد مطالعه قرار گیرد و نقش همکاری دستگاه های دولتی و مردم نهاد در زمینه های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، علمی، فنی، تخصصی و اجرایی و سایر موارد قابل پیش بینی در آن قید شود تا خللی در اجرای آن پیش نیاید.
وی با اشاره به الزام مطالعات طرح جامع آبخیزداری شهری اظهارداشت: باید حوضه آبخیز بالای سد زاینده رود و حوضه آبخیز پایین سد زاینده رود تا گاوخونی مورد توجه و بررسی قرار گیرد.
مدیر کارگروه منابع طبیعی مجمع عالی نخبگان ایران در استان افزود : بنابراین با تهیه طرح جامع آبخیزداری شهری و اجرای آن بخصوص در شهرها و روستاهای بالادست سد زاینده رود و پایین سد تا گاوخونی می تواند موجب کاهش بهره برداری بی رویه از آن شود وعلاوه بر آن آب مازاد حاصل از اجرای طرحهای آبخیزداری شهری به این رودخانه هدایت شود وهمچنین در زمان بارشهای سیل آسا دچار بحران و فرسایش نشود.
سید حسینی خاطر نشان کرد: همان گونه که طومار شیخ بهایی با مشارکت همه جانبه آن زمان شکل گرفت، امید است آبخیزداری شهری نیز با مشارکت و همدلی مسؤولان و مردم تحقق یابد و خشک رود زاینده رود با تجدید حیات زنده رود شود و تالاب گاو خونی احیا گردد.
وی گفت : علاوه برلزوم اجرای همایش آسیب شناسی آبخیزداری شهری باید ترتیبی اتخاذ نمود تا ضمن فرهنگ سازی و شناساندن آن با برگزاری کارگاه های آموزشی آبخیزداری شهری در سطح شهرها و روستاها با مشارکت این دستگاه ها اقدام عملی صورت پذیرد تا بتوان به اهداف نهایی این طرح جامع دست یافت.
سیدحسینی اظهار داشت : آبخیزداری شهری با هدف مدیریت روان آبها، جلوگیری از سیل و خشکسالی، تأمین آب و توسعه فضای سبز شهری وروستایی می باشد که موجب ایجاد هوای پاک با خروجی آب زلال و گوارا در حوضه آبخیز می شود و شرایط زیست محیطی بهتری را برای زندگی مهیا می نماید و نیز فرصتی را برای تجدید حیات مجدد گونه های گیاهی و جانوری فراهم می نماید و از سیر قهقرایی طبیعت بر اثر فعالیتهای انسانی جلوگیری به عمل می آورد.
هیدرولوژی چیست ؟
بر اساس آخرین مطالعات تا کنون 5 میلیارد سال از عمر زمین می گذرد و شواهد مشان می دهد که آب از همان ابتدای تشکیل کره زمین نقش مهمی در تحول و قابل سکونت کردن آن به عنوان تنها سیاره قابل زیست داشته است . با تشکیل اقیانوسها و در یاها و تشگیل بخار از روی آنها و ایجاد ابر و بارندگی و به طور کلی گردش آب در طبیعت و جاری شدن آب در رودخانه ها و بازگشت مجدد آن به طروق مختلف به اقیانوسها ، ابتدا زندگی اولیه با گیاهان و جانداران پست آغاز شد و سپس گیاهان و حیوانات عالی به وجود آمدند.پوسته زمین که از سنگهای آذرین سرد شده تشکیل شده بود در اثر تماس با هوا و جو تحت تأ ثیر پدیده هوازدگی قرار گرفت و تغییرات همزمان آب ، دما و یخبندان باعث تکه تکه شدن سنگها شده وجاری شدن آبها آنها را جابه جا کرده و دشتهای وسیعی را که دارای پوشش خاک بودند به وجود آوردند . این پوشش خاکی همراه با آب قابل دسترس در طبیعت محیط مناسبی را برای رشد گیاهان فراهم شد و محیط مناسب برای زندگی بشر آماده و مهیا گردید . انسانهای نخستین از آب تنها برای شرب استفاده می کردند بتدریج با پیشرفت تمدن و گذشت زمان از آن برای گردش آسیابها ، کشاورزی و حمل و نقل نیز استفاده کرد.
همزمان با پیشرفت تمدنها استفاده از آب نیز شکل تازه ای به خود گرفت به طوری که در بسیاری از زمینه ها ، از کشاورزی گرفته تا صنعت و از همه مهمتر تولید انرژی از آب استفاده می شود و امروزه دسترسی به آب کافی و با کیفیت مناسب در زمان و مکان مناسب مد نظر می باشد و هرگونه کمبود آب را مانعی در جهت توسعه پایدار می داند به همین دلیل هرساله سرمایه های زیادی برای توسعه منابع آب و طرحهای مرتبط با آن مثل سدسازی و احداث شبکه های آبیاری و زهکشی ، آبخیز داری ، مهار سیل و تغذیه آبهای زیر زمینی انجام می دهند .
سیکل (چرخة) هیدرولوژی
گردش آب درطبیعت که به آن سیکل هیدرولوژی یا چرخة آب گفته می شود، عبارت است از حرکت وجابجائی آب درقسمتهای مختلف کره زمین. این سیکل یک چرخش ساده نیست بلکه مجموعه ای از حرکات وچرخشهای مختلف تحت تأثیر نیروی متفاوتی از جمله نیروی جاذبه ، نیروی ثقل، تغییرات فشار وانرژی خورشیدی می باشد.این چرخش درسه بخش مختلف کره زمین یعنی اتمسفر(هواسپهر) یاچون هیدروسفر یا آب سپهر، لیتوسفریا سنگ سپهر صورت می گیرد. آب درداخل وبین این سرلایه درلایه ای به ضخامت 16 کیلومتر صورت می گیرد که 15کیلومترآن دراتمسفر وتنها 1 کیلومترآن درداخل لیتوسفر قراردارد.
سیکل هیدرولوژی درواقع یک سیکل بدون ابتدا وانتها می باشد. بدین ترتیب که آب ازسطح دریاها وخشکیها تبخیر شده وارد اتمسفر می گردد وسپس دوباره بخارآب واردشده به جو طی فرآیندهای گوناگون به صورت نزولات جوی یا برسطح زمین ویا بر سطح دریاها واقیانوسها فرو می ریزد. پس نزولات جوی ممکن است با سه حالت روبرو شوند:
1- قبل از رسیدن به سطح زمین توسط شاخ وبرگ گیاهان گرفته می شوند.(برگاب،باران گیرش)
2- درسطح زمین جاری می شوند.(رواناب)
3- درخاک نفوذ می کنند.
مقداری از آب که در داخل خاک نفوذ می کند یا براثر تبخیر به هوا برمی گردد یا وارد منابع آب زیر زمینی می شود که سرانجام از طریق چشمه ها ویا تراوش به داخل رودخانه ها مجدداً در سطح زمین ظاهر می گردد. درتمام این موارد آب با تبخیر وبازگشت مجدد به اتمسفر سیکل هیدرولوژییا گردش آب در طبیعت را تکمیل می کند .درشکل 1 که نموداری از چرخه هیدرولوژی می باشد نقل وانتقالات آب در طبیعت را نشان میدهد. همانطور که شکل1 نشان میداد عناصر مهم گردش آب در طبیعت را بارندگی P) -( رواناب(R)-تبخیر(E) -تعرق(T) -نفوذ(I) -وجریانهای زیرزمینی(G) تشکیل می دهند
بارندگی: PRECIPITATION
بارندگی مقدار آبی است که از سطح خشکی ها ودریاها تبخیر می شود ودرداخل جو بطور موقت بصورت بخار ذخیره میگردد. این بخار آب موجود درجو طی فرآیندهای فیزیکی مختلف متراکم (CONDENSATION) می شود وبه شکل ابر در می آیدکه پس از اشباع شدن ، قطرات آب با ذرات یخ تشکیل شده بصورت برف ، باران، تگرگ وغیره که جمعاً نزولات جوی یا بارندگی گفته می شوند دوباره به زمین برمی گردند. بارندگی پدیده ای است که انسان کمتر در آن می تواند دخل وتصرف کند.
تبخیر:EVAPORATION
تبخیر پدیده ای است که از هرگونه سطح مرطوب مانند سطوح آزاد آب یا سطح مرطوب خاک وگیاه صورت می گیرد. طی این فرآیند آب مایع به بخار تبدیل می شود ومجدداً آب به جو زمین برمی. از عوامل مؤثر براین فرآیند می توان به دمای هوا، سرعت باد، تابش خورشید اشاره کرد که هرچه میزان آن بیشتر باشد سرعت تبخیر نیز بیشتر است.
اهمیت آب در ایران :
ایران با توجه به موقعیت خاص جغرافیایی که در بین مدار 25تا40 درجه عرض شمالی و 44تا 64 درجه طول شرقی واقع شده است از مناطق خشک جهان به شمار میرود زیرا میزان متوسط بارندگی سالانه آن کمتر از یک سوم متوسط بارندگی کره زمین (860) می باشد . این مقدار بارندگی هم در سطح کشور به طور یکنواخت توزیع نشده است به علت کمبود میزان بارندگی به جز نواحی شمالی و شمال غرب و تا حدودی غرب کشور رود خانه های دائمی کم تر وجود دارد . در سطح کشور مناطقی وجود دارد که نه تنها با کمبود آب سطحی مواجه هستند بلکه آب زیر زمینی آنها هم شور است.البته این کمبود آب در کشور ما مربوط به عصر حاضر نبوده بلکه در گذشته نیز مردم با کمبود آب مواجه بوده اند وجود سدها و بندهای تاریخی کشور دلیلی بر این ادعاست .اما از آنجایی که در گذشته سطح توقع مردم به علت پایین بودن شرایط زندگی کم بوده است ، قرنها بطور هماهنگ از منابع آب و خاک استفاده کرده اند و آب مورد نیاز را از طروق مختلف به دست آورده اند و مسئله کمبود آن مطرح نبوده و مسئله اصلی روش های بهره برداری از آن بوده است . اما در عصر حاضر از یک طرف کمبود آب قابل استفاده و از طرف دیگر افزایش رشد جمعیت و مصرف آب و از همه مهمتر بالا رفتن سطح زندگی و ماشینی و صنعتی شدن و رشد تکنولوژی مسئله نیاز به آب و کمبود آن رابیش از پیش مطر ح می سازد :
مسائل شناخت آبهای سطحی :
برای جلوگیری از هدر رفتن آبهای سطحی و خسارات ناشی از آنها دو کار زیر بنایی عبارت است از :
1- تأمین نیروی انسانی
2 - تأسیس ایستگاههای اندازه گیری آب و آمار برداری مرتب از آنها
امروزه هیچ طرح عمرانی و زیر بنایی بدون استفاده از آمار در زمینه های مختلف امکان پذیر نمی باشد . لذا آمار مورد استفاده باید دقیق و دارای قابلیت اعتماد باشد و همچجنین تعداد سالهای آماری نیز زیاد باشد .
ایستگاههای اندازه گیری دبی رو دخانه ها در ایران از سال 1325 تأسیس شده اند اما تعداد آنها کم بوده و طول دوره آماری آنها با توجه به سال تأسیس کوتاه می باشد اما در کشور های پیشرفته طول دوره آماری به بیش از 150 سال می رسد . در کشور ما تهداد ایستگاههای که دارای آمار بیش از 50 سال می باشند بسیا رکم است و تنها شامل ایستگاههایی است که بر روی رودخانه های جاجرود ، لار و گلپایگانو یکی دو رودخانه دیگر است ، می باشد. امروزه در سطح کشور ایستگاههای اندازه گیری دبی آب زیاد بوده ودر حال گسترش می باشد.
نه تنها تعداد ایستگاهها و طول دوره آماری مهم است بلکه تععن دقیق ایستگاههای هیدرومتری اهمیت زیادی دارد که حتما باید توسط متخصصان این امر تععن شود .
اشنایی با مرکزداده های اقیانوسی ایران
مرکز داده‌هـای اقیانوسی ایران (IRODC) در سال
1374 با حمایت سازمان علمی و فرهنگی ملل متحد
(UNESCO) و زیر نظر کمیسیون بین دولتی
اقیانوس‌شناسی (IOC )به عنوان یکی از اعضای برنامه
تبادل داده‌ها و اطلاعات اقیانوسی ( IODE ) در
مرکز ملی اقیانوس‌شناسی فعالیت خود را آغاز کرده
است. |
|
■اطلاعات همکاران: |