اشنایی با مرکزداده های اقیانوسی ایران

مرکز داده‌هـای اقیانوسی ایران (IRODC) در سال 1374 با حمایت سازمان علمی و فرهنگی ملل متحد (UNESCO) و زیر نظر کمیسیون بین دولتی اقیانوس‎شناسی (IOC )به عنوان یکی از اعضای برنامه تبادل داده‌ها و اطلاعات اقیانوسی ( IODE ) در مرکز ملی اقیانوس‌شناسی فعالیت خود را آغاز کرده است. در حال حاضر 65 مرکز داده اقیانوسی ملی (NODC) در کل جهان مستقر است که مرکز داده‌های اقیانوسی ایران به عنوان یکی از این مراکز 65 گانه به رسمیت شناخته شده است. بر اساس برنامه IODE، مراکز داده ‎های اقیانوسی ملی در سراسر جهان به صورتی یکپارچه و در قالب یک خانواده بزرگ با یکدیگر مرتبط هستند. در این شبکه جهانی، کاربران مختلف اعم از دانشمندان، تصمیم‎گیران و مدیران سیاسی، فعالان اقتصادی و عموم مردم به انبوهی از داده‎ های اقیانوسی که در این مراکز متعدد با کیفیت بالایی تولید می ‎شوند، دسترسی دارند. امروزه، مراکز ملی داده‎ های اقیانوسی دارای وظایف متعددی هستند که می ‎توان به صورت خلاصه به برخی از آنها اشاره کرد: • اخذ داده‎ ها از محققان، انجام کنترل کیفیت، بایگانی و انتشار داده ‎ها بر اساس درخواست کاربران ثانوی؛ • اخذ داده ‎ها از بویه ‎ها (بویه سازه‎ای شناور است که برای مقاصد گوناگون در روی آب دریاها، ‌اقیانوس‎ها و رودخانه ‎ها به کار می‎رود) ، کشتی‎ها و ماهواره ‎ها از طریق شبکه‎ های الکترونیکی به صورت روزانه، پردازش فوری این داده ‎ها و تهیه خروجی برای کاربران مختلف اعم از محققان، مهندسان، مدیران یا مراکز داده دیگر؛ • ارائه گزارش از نتایج کنترل کیفی داده ‎ها به تولیدکنندگان داده. این وظیفه بخشی از پروسه کنترل کیفیت داده ‎ها است که موجب می‎شود تولیدکنندگان داده، داده ‎هایی با کیفیت مطلوبتر تولید کنند؛ • مشارکت در ایجاد و توسعه برنامه ‎های مدیریت داده ‎ها و اطلاعات و ایجاد ساز و کارهایی برای پشتیبانی از سیستم‎های پایش و سیستم‎های راهنمای صید؛ • پردازش و انتشار داده‎ ها از طریق اینترنت و لوح ‎های فشرده؛ • همکاری با مراکز داده جهانی در چارچوب همکاری‎های علمی بین المللی؛ • همکاری در زمینه کنترل کیفی داده ‎ها و مجموعه ‎سازی داده ‎ها بعنوان بخشی از فعالیت‎های علمی بین المللی؛ • تهیه استانداردهایی برای پردازش و مستندسازی داده ‎ها؛ • انتشار اطلس متغیرهای اقیانوس‎شناسی و ارائه مطالعات آماری؛ • مشارکت در برنامه ‎های بین ‎المللی تبادل داده ‎ها و اطلاعات اقیانوسی؛ • کمک به توسعه فرایندها و استانداردهای مبادله داده ‎ها؛ • همکاری با برنامه ‎های منطقه ‎ای یا جهانی یا پروژه‎ های IODE در زمینه ‎های گوناگون مدیریت داده ‎ها. در راستای این وظایف، مرکز داده ‎های اقیانوسی ایران به جمع‌آوری داده‎ های مختلف دریایی از سازمان ‎های داخلی و منابع خارجی و تهیه متا داده (فراداده) از آنها می ‎پردازد و همچنین در کنار آن بایگانی، کنترل کیفیت، پردازش، به‌روزرسانی و تبادل داده‌های دریایی با سازمان‌ها و مؤسسات ملی و بین‌المللی را انجام می ‎دهد. داده ‎ها و اطلاعات جمع آوری شده در مرکز داده ‎های اقیانوسی بدلیل گوناگونی منابع دریافتی آنها (مراکز داده اقیانوسی جهانی، آژانس بین‎المللی انرژی اتمی، سازمان‎های دریایی داخلی و ...) و همچنین متفاوت بودن نوع داده ‎های اقیانوسی ( فیزیک دریا، شیمی دریا، هواشناسی، زمین ‎شناسی و ...) مجموعه داده های مختلفی با فرمت‎های متفاوتی را تشکیل داده  ‎اند. این مرکز به منظور مدیریت بهینه داده‎ ها و فراداده ‎های دریایی منطبق با استانداردهای ارائه شده توسط برنامه‎ های بین‎ المللی داده ‎های اقیانوسی و همچنین دسترسی سریعتر به آنها، اقدام به ایجاد یک بانک اطلاعاتی با ساختاری منظم از داده ‎های مذکور با مدیریت جامع، یکپارچه و متمرکز کرده است. این بانک اطلاعاتی، داده ‎های مختلف از برنامه ‎های گشت‎های دریایی بین‎المللی، مراکز داده اقیانوسی ملی و جهانی، ایستگاههای سینوپتیک، جزر و مد ، موج و باد ، بویه ‎ها و ... در سه محیط دریایی ایران ( دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان) را به همراه فراداده آنها، شامل می ‎شود که در حال حاضر بر روی سرور این مرکز در حال بهره برداری است. بدیهی است پس از تدوین "دستورالعمل سیاست تبادل داده ‎ها در سطح ملی و بین‎المللی"، بانک اطلاعاتی مذکور به منظور استفاده توسط سایر سازمان‎ها و کاربران مختلف بر روی شبکه جهانی اینترنت قرار خواهد گرفت.

■اطلاعات همکاران: - دکتر مسعود مرادی (مدیر گروه داده های اقیانوسی و عضو هیئت علمی) - مهندس کیوان کبیری (عضو هیئت علمی) - مهندس فرناز غیاثی (کارشناس پژوهشی) - مهندس ولی الله عمرانی (کارشناس پژوهشی