زاینده رود مرده است!

خبرنگار سرویس اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی انتخاب گزارش داد: خشکسالی در استان اصفهان به چهارمین سال پی در پی رسیده است. این در حالی است که راهکارهای زیادی از سوی هر یک از مسؤولان مربوطه ارایه شده و بعضاً هنوز نتیجه مطلوبی هم به دست نیامده است حال آنکه آبخیزداری یکی از شیوه های نوین حفاظت آب و خاک، مهار و پخش سیلابهاست که باعث کنترل سیلابهای مخرب و نفوذ آب به داخل سفره های آب زیرزمینی می شود.

این شیوه بویژه در مناطق خشک، نیمه خشک و حواشی کویر که معمولاً هر از گاهی با جاری شدن سیلابهای مخرب با دبی لحظه ای بالا، مواجهند، بسیار مؤثر و راهگشاست.

یکی از ویژگی های سرزمینهای خشک (نظیر ایران) دارا بودن زیست بوم های ناپایدار است که درصورت خسارت دیدن، احیای آنها بسیار دشوار است.

بهره برداری از این گونه زمین ها، در دوره های خشکسالی، همانند دوره های فراوانی رطوبت، نتایج مصیبت باری برای گیاهان، جانوران، خاک و ساکنان به همراه دارد که با توجه به شرایط اقلیمی ایران، پیش بینی می شود تا 20 سال آینده، کشور ما نه تنها مرحله تنش و فشار ناشی از کم آبی را تجربه می کند، بلکه با کاهش سرانه آب تجدید می شوند.

قطعاً یکی از راه های کاهش و مهار بحران کمبودهای آب، پرداختن به آبخیزداری است که به عنوان مدیریت علمی، ضمن توجه به مسایل اقتصادی اجتماعی، حفظ منابع آب و خاک در حوضه های آبخیزداری، از علوم و تجربیات مختلف بهره گیری می کند، بدون آنکه نقش مردم از نظر دور بماند، به طوری که برنامه های حفاظت خاک و آبخیزداری همسو با توسعه پایدار و با اعمال مدیریت مسؤولانه بر منابع، علاوه بر نیازهای امروز به منافع آینده نیز توجه دارد که در این راستا استفاده از دانش و اطلاعات فراهم آمده از طریق پژوهشهای علمی و تلفیق آنها با علوم طبیعی، آموزش، فرهنگ، ارتباطات و علوم اجتماعی از اهمیت و حساسیت ویژه برخوردار است.

مدیرکل مدیریت بحران استان اصفهان با اشاره به اینکه طرحهای آبخیزداری شهری موجب رفع مشکلات کم آبی شهرها و روستاها می شود، اعلام کرد: دستگاه های دولتی و انجمنهای غیردولتی در به اجرا در آوردن طرحهای آبخیزداری شهری باید تعامل و همکاری مشترک داشته باشند.

منصور شیشه فروش افزود: در این راستا نیاز به هم اندیشی، برگزاری جلسات مشترک و تصمیم گیریهای نهایی در به اجرا در آوردن طرحهای آبخیزداری شهری است که در حد توان در انجام آن حمایت خواهد شد.

وی در ادامه اظهار داشت: آبخیزداری علم مدیریت بهینه از آب وخاک و منابع طبیعی در استفاده صحیح آن است که در سطح ملی با فنون سنجش از راه دور، تعیین اولویتها در آن صورت گرفته و سند آن را سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور تهیه کرده است.

مدیرکل مدیریت بحران استان اصفهان ادامه داد: در برنامه پنجم اجرای طرحهای آبخیزداری در سطح 8 میلیون هکتار مصوب شده که 500 هزار هکتار آن مربوط به استان اصفهان می باشد و عملیات اجرایی آن از سال جاری شروع شده است.

وی بیان داشت: اجرای پروژه های آبخیزداری در چند سال اخیر توانسته است تا حدود زیادی از وقوع سیلابها جلوگیری کند و امید است در اجرای آبخیزداری شهری با جلوگیری از روان آبها به منظور تأمین آب شهرها و روستاها بتوانیم با مشارکت دستگاه های دولتی و مردم نهاد استانی مؤثر واقع شویم.

اجرای برنامه ریزی درست

مدیر مجمع عالی نخبگان ایران در استان اصفهان در این خصوص اعلام کرد: با وجود مساحت 85 درصدی و حداکثری منابع طبیعی کشورمان، باید به گونه ای برنامه ریزی کنیم که آب و خاک کشورمان حفظ شود و ضرورت دارد طرحها و پروژه هایی که بازدهی بهتری دارند، امکان تهیه و اجرای آنها را فراهم نماییم.

رسول رضوانی درادامه افزود: در این راستا کارگروه منابع طبیعی آمادگی کامل در همکاری و مشارکت در ایجاد بستر مناسب به منظور تهیه و اجرای این گونه طرحهای تخصصی که مقوله جدید آن آبخیزداری شهری است، با دیدگاه های اقتصادی- اجتماعی فراهم نماید.

وی گفت: در طی هشت سال دفاع مقدس حفظ خاک کشور از دست دشمن واجب شرعی و ضرورت ملی و میهنی بود، اما در شرایط فعلی حفظ آب و خاک در جلوگیری از دست رفتن آن در اثر فرسایش و خشکسالی باید مورد توجه ویژه مسؤولان و مردم قرار گیرد و حفظ و نگهداری آن را همان گونه از وظایف ملی و واجبات دینی بدانیم.

توسعه ناموزون و رشد بی رویه

معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی استان اصفهان در ادامه تصریح کرد: توسعه ناموزون، رشد بی رویه و در نتیجه تغییر کاربری اراضی در حوضه های آبخیز موجب ایجاد اثرات منفی از قبیل سیل و فرسایش شده که این موضوع می تواند در ناپایداری توسعه شهری تأثیر فراوانی داشته باشد.

ابوطالب امینی گفت: تمامی بارشها در محدوده شهری از یک نقطه خروجی در داخل مرز شهر تخلیه می شود که حوضه آبخیز شهری نام دارد که در این حوضه به دلیل افزایش سهم سطوح نفوذ ناپذیر نسبت به سطوح با نفوذپذیری طبیعی، بخش زیادی از بارندگی ها به روان آب تبدیل می شود و در سطح شهر درون جویها و کانالها جریان می یابد.

وی با اشاره به اینکه تاکنون مدیریت صحیحی بر روان آب به شهرها صورت نگرفته است، خاطر نشان کرد: آبخیزداری شهری به راهکارهایی می پردازد تا مدیریت روان آب شهری تنها به پاک کردن صورت مسأله و خروج آن از شهر محدود نگردد، بلکه راهکارهایی که در سه محور کاهش روان آب، ایجاد تأخیر در حرکت روان آب و استفاده از آب حاصل از روان آب ارایه شده اند که با هزینه اندک و بازدهی بالا می توانند در زمینه های مختلف مدیریت شهر راهگشا باشند.

در ادامه مدیر کارگروه منابع طبیعی مجمع عالی نخبگان ایران در استان اصفهان با توجه به محورها و اهداف هفتمین همایش ملی و مهندسی آبخیزداری کشور، با موضوع آبخیزداری شهری در اردیبهشت ماه در دانشگاه صنعتی اصفهان اعلام کرد: یکی از اهداف و سیاستهای این همایش آسیب شناسی آبخیزداری شهری بود که انتظار می رود همایشی با این موضوع با همکاری سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور، انجمن آبخیزداری ایران، مدیریت بحران استان، شورای اسلامی شهر اصفهان، شهرداری اصفهان، اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان، اداره کل محیط زیست استان، گروه آبخیزداری دانشگاه صنعتی اصفهان، بخش برنامه ریزی شهری و روستایی گروه جغرافیای دانشگاه اصفهان، شرکت آب منطقه ای استان، شرکت آب و فاضلاب استان، مدیریت شیلات جهاد کشاورزی استان و دیگر دستگاه های مرتبط استان و با حضور دستگاههای دولتی و غیردولتی استان به اجرا در آید.

آبخیزداری شهری

مدیرکارگروه منابع طبیعی مجمع عالی نخبگان ایران در استان اصفهان در این خصوص افزود: عوامل متعددی مانند کاهش بارندگی ها و استفاده بی رویه از آب زاینده رود دربالا دست موجب شده تا طومار شیخ بهایی در استفاده بهینه و اصولی از آب زاینده رود در هم بپیچد و در شرایط فعلی تنها راهکاری که می تواند این معضل و پیچیدگی را برطرف کند، آبخیزداری شهری است.

سیدحسین سیدحسینی تأکید کرد: آبخیزداری شهری که واحد برنامه ریزی آن حوضه آبخیز می باشد باید از ابعاد گوناگون مورد مطالعه قرار گیرد و نقش همکاری دستگاه های دولتی و مردم نهاد در زمینه های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، علمی، فنی، تخصصی و اجرایی و سایر موارد قابل پیش بینی در آن قید شود تا خللی در اجرای آن پیش نیاید.

وی با اشاره به الزام مطالعات طرح جامع آبخیزداری شهری اظهارداشت: باید حوضه آبخیز بالای سد زاینده رود و حوضه آبخیز پایین سد زاینده رود تا گاوخونی مورد توجه و بررسی قرار گیرد.
مدیر کارگروه منابع طبیعی مجمع عالی نخبگان ایران در استان افزود : بنابراین با تهیه طرح جامع آبخیزداری شهری و اجرای آن بخصوص در شهرها و روستاهای بالادست سد زاینده رود و پایین سد تا گاوخونی می تواند موجب کاهش بهره برداری بی رویه از آن شود وعلاوه بر آن آب مازاد حاصل از اجرای طرحهای آبخیزداری شهری به این رودخانه هدایت شود وهمچنین در زمان بارشهای سیل آسا دچار بحران و فرسایش نشود.

سید حسینی خاطر نشان کرد: همان گونه که طومار شیخ بهایی با مشارکت همه جانبه آن زمان شکل گرفت، امید است آبخیزداری شهری نیز با مشارکت و همدلی مسؤولان و مردم تحقق یابد و خشک رود زاینده رود با تجدید حیات زنده رود شود و تالاب گاو خونی احیا گردد.

وی گفت : علاوه برلزوم اجرای همایش آسیب شناسی آبخیزداری شهری باید ترتیبی اتخاذ نمود تا ضمن فرهنگ سازی و شناساندن آن با برگزاری کارگاه های آموزشی آبخیزداری شهری در سطح شهرها و روستاها با مشارکت این دستگاه ها اقدام عملی صورت پذیرد تا بتوان به اهداف نهایی این طرح جامع دست یافت.

سیدحسینی اظهار داشت : آبخیزداری شهری با هدف مدیریت روان آبها، جلوگیری از سیل و خشکسالی، تأمین آب و توسعه فضای سبز شهری وروستایی می باشد که موجب ایجاد هوای پاک با خروجی آب زلال و گوارا در حوضه آبخیز می شود و شرایط زیست محیطی بهتری را برای زندگی مهیا می نماید و نیز فرصتی را برای تجدید حیات مجدد گونه های گیاهی و جانوری فراهم می نماید و از سیر قهقرایی طبیعت بر اثر فعالیتهای انسانی جلوگیری به عمل می آورد.