گزارش از نشست علمی مدیریت بحران شهری در حوزه حوادث طبیعی و پداف

به گزارش سما به نقل از ستاد اطلاع رسانی نخستین جشنواره پژوهش در حوزه مدیریت شهری، در ابتدای این نشست دکتر علمداری رئیس کمیته راهبردی مدیریت بحران در مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران با اشاره به اهمیت تشکیل این کمیته گفت: « این کمیته اوایل شهریور ماه امسال آغاز به کار کرده است، ما در این کمیته از استادان مجرب دعوت کرده ایم تا از تجربه ها و تئوری هایی که در این زمینه دارند نهایت استفاده را ببریم،در این مدت جلسات متعددی در راستای تدوین چشم انداز، رسالت و اهداف استراتژیک برگزار شد.
مهندس محمدتقی امانپور، رئیس مرکز مطالعات وبرنامه ریزی شهر تهران نیز با تشریح دستاوردهای اولین جشنواره انتخاب برترینهای پژوهش در حوزه مدیریت شهری گفت: «ا ین نشست ها هم زمان با هفته پژوهش برگزار می شوند و این حرکت آغاز خوبی برای فعالیتهای علمی در شهرداری تهران است. اما متأسفانه گاهی اوقات بر اساس نگاه بیرونی تصور می شود شهرداری به واسطه نوع خدماتی که ارائه میدهد، نیازی به فعالیتهای پژوهشی وعلمی ندارد، به نظرم بخشی از این دیدگاه غلط به دلیل غفلتی است که ما درارائه و معرفی فعالیتهای علمیمان به بیرون سازمان داشته ایم.»
سخنران بعدی این نشست دکتر بهزاد دماری بود که گفت: «چرخه مدیریت پژوهش را در سه اصل میتوان خلاصه کرد، تولید، انتشار و کاربست و درحال حاضر براساس بررسی های صورت گرفته وضعیت این چرخه در کشور ما قبل از هر چیز در مرحله تولید تطابق ضعیفی با اولویت های پژوهشی دارد، به طوری که در نظام سلامت فقط 10 درصد از منابع مالی پژوهش به 90 درصداز مشکلات مردم اختصاص پیدا می کند، یعنی 90 درصد از بودجه صرف پژوهش هایی می شودکه دغدغه و مشکل اصلی مردم نیستند.متأسفانه یکی از مشکلات اصلی ما در این زمینه به دلیل عدم توجه به اولویت های پژوهشی است، مدیریت ضعیف پرورژه ها هم از سوی دیگر سبب می شود که نتایج تحقیقات ضعیف باشد، به طوری که در بسیاری از موارد کاربر رغبت نمی کند نتیجه تحقیقات را به کار ببرد.
در بخش نشر هم معضلاتی وجود دارد، در اغلب مواردنتایج تحقیقات در نشریات کم تیراژی منتشر می شود که دیده نمی شود.»
دکتر دماری با اشاره به اهمیت مقوله نیازسنجی درمدیریت پروژه ها و پژوهش گفت: «نیازسنجی اولین گام و قدم برای شروع یک پروژه است،اگر اولویت گذاری برای تحقیقات صورت بگیرد منابع مالی پژوهش ها صرف کارهایی می شودکه جزو اهم نیازهای جامعه به شمار می روند. بحث دیگری که در مدیریت پژوهش ها مطرح است ذینفع های یک گزارش هستند: سرمایه گذار و پژوهشگر و مصرف کننده نتیجه پژوهش، که متأسفانه درایران ارتباط درستی میان پژوهشگر و مصرف کننده وجود ندارد و همین مسأله به کاربردی شدن نتیجه پژوهش آسیب فراوانی می زند، از سوی دیگر باید توجه داشته باشیم که بحث نیازسنجی در حالی مطرح می شود که عوامل مؤثر در کاربردی شدن نتایج یک پژوهش دقیقاًبه شروع تحقیق مربوط می‌شود. اگر مدیر پروژه نیازسنجی درستی انجام نداده باشد،ضمانت اجرایی کار کم می‌شود.»
دکتر دماری در ادامه با مطرح کردن مبحثی به نام «میانجی دانش» به تشریح این مقوله پرداخت و گفت: «در واقع میانجی دانش برای ارتباط میان سیاست گذار و محقق در حال حاضر در اغلب کشورهای دنیا مبحثی جا افتاده است،میانجی دانش مشکلات و مسائل مطرح میان پژوهشگر و سرمایه گذار را برای آنها ترجمه می‌کند».
در ادامه این نشست دکتر مازیار حسینی رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران و جانشین شهردار تهران در ستاد مدیریت بحران شهر تهران در سخنانی گفت: «کشور ایران جزو کشورهای پرحادثه به لحاظ بلایای طبیعی محسوب می‌شود. از سویی چالش‌هایی چون بحث آسیب‌پذیری ساختمان‌ها، تجاوز به حریم‌های غیراستاندارد، عدم تناسب مراکز مدیریت بحران با امکانات نجات، کمبوداطلاعات پایه و ... شرایط پیش رو را برای مدیران این مبحث مشکل‌تر می‌کند. در حوزه مخاطرات طبیعی خطر زلزله بسیاری از ساختمان‌های شهرهای ما را تهدید می‌کند و این همان نقطه کلیدی است که ما را به چرایی این حجم عظیم از آسیب‌پذیری می‌رساند».
وی افزود: «در کنار زلزله حوادث دیگری چون ساخت و سازهای غیرمجاز در دامنه کوه ها، بحث سنگ ریزش، درون گرایی و فرونشست قنوات هم زندگی مردماین جامعه را تهدید می‌کند. چندی پیش در دانشگاه صنعتی شریف پژوهشی انجام شد. براساس این پژوهش بیشترین کشته شدگان حوادث طبیعی در ایران مربوط به زلزله بود، این همان مبحثی است که می‌توان با مدیریت صحیح بحران آمار تلفاتش را تا حد زیادی پایین آورد. در آمارهای سازمان ملل طی دو دهه اخیر جمعیتی که درکشورهای توسعه یافته درمعرض پدیده های طبیعی بودند نسبت به جمیعت کشورهای در حال توسعه که در معرض حوادث و سوانح طبیعی قرار دارند بیشتر بود، اما تلفات کشورهای در حال توسعه دقیقاً دو برابرکشورهای پیشرفته بود. نتیجه این است که در کشورهای در حال توسعه یک جای کار به طورقطع می‌لنگد. در حال حاضر در کشورهای پیشرفته تلفات برای بلایای طبیعی بسیار ناچیزاست، در حالی که آنها توان آسیب‌پذیری بیشتری را داشتند، ما باید با دنبال کردن روشهای به کار رفته در این کشورها از نظر کنترل آسیب های جانی به این سمت برویم. به هر حال باید به این نکته توجه کرد که در این کشورها آموزش و فرهنگسازی در این زمینه صورت گرفته است، زیرساخت ها و تجهیزات وجود دارد که به نوبه خود نکات مهمی هستند».
دکتر حسینی در ادامه اضافه کرد: «تجربه نشان داده است که داشتن اطلاعات و پژوهش در این زمینه کافی نیست، بلکه باید درک درستی از نحوه و چگونگی عملی کردن این پژوهش ها داشته باشیم. اما باید توجه داشته باشیم که در الگوبرداری ها به شرایط منطقه ای توجه شود و به این ترتیب ریسک یا خطر پذیری ها را تا جایی که ممکن است پایین بیاوریم.»
سپس دکتر محمدتقی رهنمایی به بررسی تخصصی شاخص های مدیریت بحران در آمایش سرزمین شهری پرداخت، و افزود: بیش از 35 سال است که در کشور ماتجربه آمایش سرزمین وجود دارد و 3 بار طرح هایی تحت این عنوان طراحی شده است که متأسفانه هیچ کدام مورد استفاده قرار نگرفته اند بحث آمایش در کشور کاملاً با معیارهای استانداردجهان متفاوت است و هر روشی که در پیش بگیریم باید کاملاً بومی شود.
وی گفت: «به عنوان مثال در سال 1335 در ایران 199 شهر داشتیم. در سال 1345این رقم به 273 و به ترتیب 371 شهر در سال 55، 496 شهر در سال 65 و در سال 1375 این رقم به 614 رسید و 10 سال بعد این رقم به طرز غیرمنتظره ای به 1018 نقطه شهری رسیدیعنی در هر 10 سال 110 نقطه اضافه شده است اما در دهه اخیر به یک بار 414 نقطه شهری به شهرهای ما اضافه شد، این رشد دردنیا بی سابقه است و کشوری نداریم که یک بار با چنین رشد شهری مواجه شده باشد و این درست همان نکته ای است که پژوهشگران ما را مجبور می کند به مدل های بدل تکیه کنند.»
در ادامه این نشست نیز بیژن دفتری، کارشناس امداد و نجات به بررسی نحوه هماهنگی در عملیات پاسخ به حوادث و سوانح پرداخت.
دفتری با اشاره به کاستی هایی که درهماهنگی ستادهای بحران وجود دارد گفت: «نقص یا فقدان ساختار، کمبود بیش از حد قدرت،کمبود و فقدان قدرت اجرایی، فقدان مشاوره، استقلال رقابتی، دوباره کاری، نقص درشناسایی ابزار مقابله، نابودی و اختلال سیستم های مخابراتی، هدایت نامناسب سازمان های منبع توسط مرکز عملیات اضطراری، فقدان تمرین در عملیات مانور، مشارکت  کنندگان زیاد در امر کمک رسانی با امکانات کم، از دست دادن رهبران اصلی منطقه آسیب دیده در زمان حادثه، فقدان و کمبود آموزش و ... هماهنگی ها را به پایین تریی حد خودمی رساند.»
در ادامه نشست کمیته راهبردی و مطالعات مدیریت بحران دکتر علیرضا فلاحی به بررسی ابزارسنجی در مدیریت بحران پرداخت و گفت: «متأسفانه دراثر گسترش بی رویه شهرها، رشد جمعیت، ساخت و ساز غیرمقاوم، شبکه های زیرساختی،تراکم ساختمانی غیراصولی، مجاورت سازه های سازگار و ناسازگار، تمرکزگرایی و ... سبب ا یجاد و تشدید فاجعه می شود.تهران شهری با هفت کیلومتر وسعت،جمعیتی حدود 12 میلیون نفر را در خود جا داده است. در حالی که تأسیسات زیرساختی شهرتنها ظرفیت چهار میلیون نفر را دارد. در این شهر بی قواره هر چند تنها 20 درصد ازجمعیت ایران زندگی می کنند اما تقریباً نیمی از منابع اصلی کمک رسانی در این شهرمتمرکز است و از سوی دیگر این شهر دقیقاً در بطن خطر قرار دارد.
باید هشدارها و تهدیدها را جدی بگیریم زیرا شهرتهران از لحاظ خطرناک بودن درست مثل هیولایی است که تمام تنش پر از چرک ودمل و جوش است و هر سانحه کوچکی درست مثل یک تیغ کافی است سر یکی از این زخمها را باز کند تافاجعه ای به بار بنشیند.»
وی افزود: «متأسفانه در شهر تهران از لحظه ای که ازخانه بیرون می آیید و وقتی در خانه هستید وکلاً در تمام روز همواره در خطر هستیم، وتنها راه حل عبور و نجات این شهر ازبحران های این چنینی رفع و رجوع این کاستی هاپیش از وقوع حادثه است.»
آخرین سخنران این نشست دکتر کتایون جهانگیری بود که به بحث درباره مشارکت جامعه؛ حلقه گمشده مدیریت بلایا پرداخت و گفت: «امروزه وقوع بلایا تأثیر شگرفی بر شیوه زندگی ما دارد، تقریباً1/5 میلیون نفر در دو دهه اخیرجانشان را براثر بلایای طبیعی از دست داده اند و به ازای هر انسانی که قربانی می شود جان سه هزار نفر دیگر در خطر است و در این میان آگاهی سازی و مشارکت افرادجامعه تا حد زیادی می تواند از این خطر