پدیده جهانی شدن و تأثیرات آن بر نظام شهری

بی شک یکی از پردامنه ترین وبحث برانگیزترین مباحث که چند دهه گذشته مورد توجه قرار گرفته، جهانی شدن است؛جهانی شدن در ذات فرهنگ مدرن نهفته است، شبکه ای است پیچیده و به سرعت گسترش یابنده از پیوندها و وابستگی های متقابل که وجه زندگی مدرن به شمار می رود؛ اگرچه گروهی معتقدند که این پیوند از ابتدای تاریخ بشر وجود داشته است.
اگر جهانی شدن را به عنوان یک جریان و روند اجتماعی پویا که در آن قید و بندهای جغرافیایی حاکم بر روابط سیاسی ،اجتماعی،اقتصادی و فرهنگی و...تضعیف شده است در نظر بگیریم، شاید دیر نتوان به سادگی به تشریح تأثیر آن بر شهرها پرداخت. اما از آنجا که در این پدیده افزایش ارتباطات جوامع(با حفظ خصوصیات اصلی فرهنگی- منطقه ای) با یکدیگر و افزایش امکان تأثیرگذاری بر جوامع دیگر مطرح می شود، لزوم بحث در این مورد به راحتی احساس می شود.
در این مقاله هدف بررسی ساختار شهر و تأثیر پدیده جهانی شدن بر آن می باشد. لذا نخست سعی بر ارائه تحلیلی بر پدیده جهانی شدن و زمینه ها و خاستگاه های علمی آن می باشد. سپس با توجه به آغاز تقریبی روند جهانی شدن، تعریفی از شهر و شهرنشینی در دوران مدرن و سپس عصر اطلاعات ارائه می گردد و در نهایت نحوه تحول شهرها به سوی جهانی شدن و تغییرات ساختار فضایی و همچنین نقش شهر در ارائه عملکردهای جهانی مورد بررسی قرار می گیرد.
لغات کلیدی
جهانی شدن- شهر- شهر جهانی- نظام شهری- مدرنیته- ارتباطات

مقدمه
اگرچه واژه جهانی(global) بیش از چهارصد سال قدمت دارد، اما اصطلاحاتی نظیر جهانی شدن، جهانی سازی(globalize) و جهانی کردن(globalizing) از حدود سال1960 عمومیت یافته است. از آن پس مفاهیم و استعارات بسیار مفید و بی نظیری به همراه واژه جهانی شدن مطرح شده که بسط هرکدام نیاز به شرح مطالب زیادی دارد. همجواری جهانی، فشردگی زمان و مکان، کش آمدن مناسبات اجتماعی، دهکده جهانی و اصطلاح همسایگی جهانی که سازمان ملل متحد به کار برده است، از جمله این استعارات هستند که مجال سخن در این باب نیست.
به عقیده «مک گرو» منظور از جهانی شدن، یکسان نمودن جهان است؛ در نتیجه این فرآیند، تفاوت های منطقه ای ، معنا و مفهوم بیشتری پیدا خواهند کرد؛ این پدیده مسأله ای قابل کنترل نیست، لذا تنها می توان با توجه نمودن به فرهنگ های گوناگون و متفاوت منطقه ای و بنیادها ی ارزشی مانعی برای آثار مخرب آن بوجود آورد.
مبانی نظری

واژه جهانی شدن اصطلاح مناقشه بر انگیزی است که هیچ تعریف واحدی برای آن پذیرفته نشده است.«رابرتسون» تعریفی ارائه می دهد که عناصر متناقض جهانی شدن را در خود دارد. در بهترین حالت، جهانی شدن معاصر را در کلی ترین معنای خود همچون شکلی از نهادینه شدن روند دوگانه ای که متضمن جهانشمولی ویژه گرایی و ویژه شدن جهان گرایی است بیان می کند. این فرآیند دوگانه ابعاد متعددی دارد، جهانی شدن به روشنی یک روند سیاسی، اجتماعی و فرهنگی می باشد.
به عقیده «مک گرو» پدیده جهانی شدن ، تشدید صرف پیوند متقابل جهانی است و بر چند گانگی ها تأکید می کند. علاوه بر «مک گرو»، اندیشمندان بزرگ دیگری چون«هال» و «فریدمن»ف از نظر جامعه شناختی، مردم شناسی، فرهنگی و... به بررسی مفهوم جهانی شدن پرداخته اند و همگی به فرمول بندی مشابهی شامل«پیوندهای متقابل»، «شبکه ها»و «جریانها» دست یافته اند و این از ویژگیهای جهانی شدن است که هر نوع معنایی به راحتی و به فراوانی از آن برداشت می شود. این ایده به دلیل ظرفیتش برای آفرینش حدس و گمان ها، فرضیه ها و تصویرها و استعاره های اجتماعی نیرومندی که از واقعیت های اجتماعی بسی فراتر می روند، مفهوم فوق العاده خلاقی دارد.

 جهانی شدن چه نیست؟
شاید اگر بتوان به این پرسش پاسخ داد که جهانی شدن چه چیزی نیست، تعریف جهانی شدن با سهولت بیشتری صورت می گیرد.
جهانی شدن با جهان گرایی یا گلوبالیسم تفاوت دارد. جهان گرایی ایدئولوژی نئولیبرال برای تسلط بر بازار جهانی است و از این دیدگاه یک واقعیت اجتناب ناپذیر تلقی می شود.در واقع جهان گرایی با ایدئولوژی نئولیبرالیسم تصویر نوعی آرمانشهر را ارائه می دهد.این آرمانشهر عبارت است از گسترش وضعیت آینده، بدون ابعاد منفی آن مانند فقر، بیکاری و سرکوب، همراه با نوید توسعه، پیشرفت و تکامل بشریت.(اخوان،52:1381) این درحالیست که جهانی شدن به رغم جهان گرایی که یک مفهوم ایده آلیستی است، در صدد توصیف وضعِیت به آنصورت که هست برمی آید و فاقد قضاوت های ارزشی است؛ هر چند که نوع تفکر جهان گرایانه می تواند به جهانی شدن منجر شود.
به همین منوال اصطلاحاتی چون بین المللی شدن یا جهانشمولی (universalism)، چند ملیتی شدن، جهان وطنی بنا به تعاریف متفاوتشان نمی توانند معادل و هم تراز واژه جهانی شدن قرار بگیرند.

 جهانی شدن چیست؟
با توجه به آنچه گفته شد، جهانی شدن مفهومی خالی از بار هنجاری است که صرفاً بر آنچه رخ می دهد، دلالت دارد. «پراتون»(1997) معتقد است که جهانی شدن یک پدیده چند بعدی است که آثار آن قابل تسری به فعالیتهای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، حقوقی، فرهنگی، نظامی و فن آوری است و همچنین فعالیتهای اجتماعی ای مانند محیط زیست را نیز تحت تأثیر قرار می دهد.(بهکیش،24:1381)
«آنتونی گیدنز» معتقد است که" جهانی شدن را می توان به عنوان تشدید روابط اجتماعی جهانی تبیین کرد که مکان های دوردست را به گونه ای به هم پیوند می دهد که به موجب آن رویدادهای محلی تحت تأثیر حوادثی شکل می گیرد که کیلومترها با هم فاصله دارند."(کیلی،11:1380)به بیان دیگر جهانی شدن به دنیایی ارجاع دارد که در آن جوامع، فرهنگ ها، حکومت ها و اقتصادها تا حدودی به هم نزدیکتر می شوند.«آنتونی گیدنز» معتقد است در روند جهانی شدن یک اتفاق رخ می دهد و آن پدید آمدن شرایط لامکانی (no space)و لازمانی (no time) است.«دیوید هاروی» نیز از این اتفاق به عنوان فشردگی زمان و مکان نام می برد.(آخوندی،10-9:1380)
بر اساس نظریات و تعاریف ارائه شده، پیداست که جهانی شدن یک پدیده کاملاً مرکب است وبا توجه به اینکه در ار تباط با بیان سطوح گوناگون تحلیل مانند سیاست، اقتصاد، فرهنگ و ایدئولوژِی مفهوم می یابد، فاقد تعریف کلی است.

 ظهور پدیده جهانی شدن از دو دیدگاه اقتصادی و اجتماعی
سیر تاریخی جهانی شدن از نظر اقتصادی به پیروی از «کارل مارکس» که نظریه«شیوه تولید کالا» را زیر بنای پدیده جهانی شدن می دانست،به این صورت بود که پس از انقلاب مرکانتلیسم(mercantilsim) علیه فئودالیسم در آغاز بروز سرمایه داری مدرن(قرن 15 میلادی)، در اواخر قرن نوزدهم تا اوایل دهه 1970، انعطاف پذیر شد.بر این اساس سرمایه داری به سرمایه داری نوین مبدل شد و پس از اینکه در اوایل دهه 1990 بُعد کاملاً جهانی پیدا کرد، باعث ظهور پدیده جهانی شدن شد.
همچنین سیر تاریخی جهانی شدن از نظر اجتماعی پیرو نظریه تمایز «امیل دورکیم»،که ظهور جهانی شدن را همزمان با بروز مدرنیته می داند، به این نحو است که مدرنیته همزمان با پایان یافتن حکومت تیولداری کلیسا و مصادف با انقلاب مرکانتلیستی متولد شد؛پس از بازنگری در ادامه حیات خویش در اوایل دهه 1970 پست مدرنیته را رقم زد و هنگامی که ارزش ها و تخصص ها در اوایل دهه 1990 بُعد بین المللی پیدا کردند، جهانی شدن ظهور نمود.

 شهر و نظام شهری
کارشناسان سازمان ملل که تا پیش از سال 1967 داشتنِ حداقل20000 نفر جمعیت را معیار شناخت شهر از روستا می دانستند،در این سال عنوان داشتند که این معیار کافی نیست و باید در شناخت شهر از روستا به پنج معیار زیر توجه داشت:
1. حوزه اداری(مانند داشتن شهرداری)
2. نوع فعالیتهای اقتصادی(کارکرد ویژه غیر اقتصادی)
3. میزان جمعیت
4. مشخصات شهری(شهر مکانی است که در آن مشخصات شهری مانند خیابان ها، ساختمان های عمومی، و خدمات عمومی مثل آب لوله کشی ، فاضلاب، برق، پلیس، بیمارستان، مدرسه و دادگاه وجود دارد.)
5. حوزه دولت محلی
بر اساس تعاریف دیگر، شهر یک منطقه جغرافیایی است که در آن ساختار سیاسی-مدیریتی به مرحله ای رسیده است که می تواند نظام تولید و مبادله ای پدید آورد.
«پیتر مارکوس» معتقد است که شهرها در واقع جزئی از یک جامعه بزرگتر هستند که فرم فضایی آنها به ساختار اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی جامعهای که در آن حضور دارند، پیوسته است (Marcuse,2000:5) در این جامعه بزرگتر، سکونتگاه ها اعم از روستاها، شهرک ها، شهرها و مادر شهرها در یک شبکه تعامل اجتماعی، داد و ستد متقابل، خدمات، کالاها، تولیدات، فرآورده های کشاورزی و عرضه عقاید به هم می_ رسند.(شکوهی،267:1374)
بر این اساس نظام شهری عبارت است از مجموعه ای از شهرهای وابسته به یکدیگر که ساختار نظام سکونتگاه های شهری در یک ناحیه، منطقه، سرزمین و جهان را پدید می آورند.همچنین نظام شهری تنها منحصر به مجموعه کالبدی از سکونتگاههای شهری نیست،بلکه شامل جریان ها و ارتباطات میان این سکونتگاهها نیز می شود.این جریان ها عبارتند از: جریان جمعیت، سرمایه، عوامل تولید، ایده ها، اطلاعات و نو آوری ها. لذا بر پایه این تعریف، نظام های شهری «نظام های بازی»(open system) هستند که مطالعه درباره آنها مستلزم مطالعه روابط گسترده آنها با محیط پیرامون است.(عظیمی،53:1381) مقصود از نظام باز، نظامی است که در آن همه گونه تبادل و مبادله با محیط خارجی بدون محدودیت صورت می گیرد.(فرشاد،54:1362)
بنا براین در دنیای واقعی هیچ شهری از ارتباط و تعامل با شهرهای دیگر بی نیاز نیست و این پیوند هنگامی که جامعه رو به تکامل می گذارد و د آن تقسیم کار پیچیده تری شکل می گیرد،ضرورت بیشتری می یابد.در نتیجه آنچه که تحت نظام شهری از آن یاد می شود، در پرتو این ارتباط گریز ناپذیر در جهت ادامه بقاء و حفظ پویایی و رشد شکل می گیرد.(عظیمی،11:1381)

 اهمیت شهر و شهرنشینی در فرآیند جهانی شدن
یکی از ابعاد بسیار مرتبط با فرهنگ و هویت ملی یک جامعه و تمدن، شهر وشهرسازی است؛ و چنانچه می دانیم شهر، آیینه تاریخ یک ملت است و از آنجا که حفظ فرهنگ و هویت ملی از اهداف آرمانی هر جامعه است که نیاز به به بررسی وسیع در هر یک از ابعاد جهانی شدن دارد،در حوزه تخصص شهرسازی و به ویژه طراحی شهری نیز می توان به طور عمیق تری به این هدف نگریست.اما قبل از بررسی چگونگی این نگرش، باید اصولاً نقش شهر در فرآیند جهانی شدن مورد مطالعه قرار گیرد.باید روشن شود که آیا اساساً شهر می تواند ابزار مناسبی در جهت نیل به هدف آرمانی مذکور باشد؟ آیا شهر که در قرن گذشته مکان اصلی تحولات درون صنعتی و تفکر تجدد گرایی بود، در عصر اطلاعات و فرآیند جهانی شدن نیز همچنان نقطه تمرکز نیروهای تحول جهانی خواهد بود و یا بر عکس اهمیت مکانی و عملکردی خود را از دست می دهد.
در این مورد میتوان گفت که با توجه به ارتباطات راه دور به عنوان ابزار جهانی شدن در جریان تسهیل و تسریع فعالیتهای گوناگون، اهمیت شهر به عنوان مکان فیزیکی تمرکز فعالیتها به پایان می رسد. این در واقع مفهوم ایده «فنای شهر» در عصر فرا صنعتی است.«جرج گیلدر»(1996) در این زمینه متذکر می شود که "ما با مرگ شهرها مواجه هستیم." و شهرهای بعد از دوران صنعتی را دور ریختنی می خواند و یا «پیتر گوردون»و«هری ریچاردسون» معتقدند در آینده همجواری دیگر فایدهای ندارد و شهر آینده هر شکلی به غیر از متراکم خواهد داشت.
البته نظریات مورد بحث، اغلب به منظور نقد این شهرها ایجاد شده؛ کما اینکه اغلب آینده نگرها چنین نظریاتی را به دلیل آنکه درک درستی از نقش منطقی و مزایای حضور فیزیکی در شهر ندارند، مردود می دانند. «گراهام» و «ماروین» نظریه اضمحلال شهر را رد می کنند و بر عکس شهر را محل آشکار شدن تکنولوژی های جدید ارتباطی می دانند.آنها همچنان از اهمیت شهر در عصر ارتباطات راه دور خبر می دهند و این نظریه را مطرح می کنند که: تغییرات شهر ناشی از ارتباطات راه دور را باید متحولانه در نظر گرفت نه انقلابی. (Graham &Marvin,2000:81)
به این ترتیب اینطور نتیجه گیری می شودکه شهر در فرآیند جهانی شدن همچنان از اهمیت مکانی برخوردار و مرکز تجمع جمعیت و فعالیتهای متعددی خواهد بود.

 تأثیر جهانی شدن بر نظام شهری
جهانی شدن با فشردگی مفهوم زمان و مکان، بسیاری از مفاهیم موجود و متعاقباً بسیاری از تحلیل هایی را که بر اساس این مفاهیم شکل گرفته اند،با سؤال مواجه می سازد.به بیان دیگر با پیشرفت فن آوری های ارتباطی، زمان و مکان که در قالب مفهوم فاصله در تئوریهای شهری نمود پیدا می کنند، به عنوان یک مانع بر سر برقراری ارتباط، کمرنگ می شود.
«جان رنه شورت» از فرآیند فشردگی زمان-مکان تحت عنوان کوچک شدن شبکه شهری یاد کرده است که مفهوم نظام شهری را زیر سؤال می برد. کوجک شدن شبکه شهری زمانی اتفاق می افتد که شهرهای کوچک و بزرگ از نظر زمان و فضا به هم نزدیک شده باشند. با توجه به پیشرفت تکنولوژی و برقراری ارتباط بسیار سریع، شبکه شهری به هم نزدیکتر شده و اصطلاحاً فضا و زمان سیستم شهری کوچک شده است.(رنه شورت،73:1381)
از این رو می توان ادعا کرد که تحلیل وضع موجود باید با تئوری های جدیدتر بررسی گردد.
«چایلد هیل» در مطالعه ای که در سال 2000 درباره نقش شهرهای جهانی انجام داده است، به این نتیجه رسیده که جهانی شدن، یک سیستم شهری جهانی ایجاد کرده است و هرچه اقتصاد بیشتر جهانی می شود،تمرکز کارکردهای محوری در چند شهر معدود جهانی زیادتر می شود.(فصیحی،12:1381)
«ایمانوئل والرشتاین» در الگویی که درباره نظام شهری جهانی ارائه می دهد، بر این رویکرد تأکید می کند که نظام های شهری در اقتصاد بازار به گونه سلسله مراتبی سازمان می یابد تا مازاد با سهولت بیشتری از سطوح پایین نظام به سطوح فوقانی آن انتقال یابد.(عظیمی،112:1381)
«کلارک»و«گالیه» در مطالعات خود برروی شهرها به این نتیجه رسیده اندکه جهانی شدن برکارکرد شهرها اثر می گذارد.(فصیحی،11:1381) این تأثیرات بالطبع نوع وترکیب فعالیتهای شهررا تغییر خواهد داد و شهر را به سمتی هدایت خواهد کرد که با توجه به نقش های جدیدی که درنظام جدیدجهانی برعهده می گیرد،فعالیتهای درونی خود را تطبیق دهد.
این نظریات چنین تداعی می کنند که جهانی شدن صرفاً به شهر های خاصی اختصاص دارد. ولی این یک مسأله بدیهی است که ارتباط شهرها با شبکه جهانی صرفاً از طریق شهر مرتبه بالاتر ملی صورت نمی پذیرد، چراکه تسهیلات ارتباطی که با هزینه بسیار نازلی قابل دستیابی هستند، این امکان را مهیا می کنند که سایر شهرها خارج از کانال انتقال مازاد به برقراری رابطه اجتماعی و اقتصادی با نقاط دیگر بپردازند.
«پچلینسف»-محقق روسی- در مورد اندازه بهینه شهر اینگونه استدلال کرده که اندازه نهایی برای شهر مربوط به یک مرحله تاریخی می شده و در آینده به عنوان یک شکل فضایی جدا از بین خواهد رفت و پراکندگی مناطق بر مبنای تخصص ها و جدایی های کارکردی خواهد بود و تمتمی کشورها تبدیل به یک منطقه نیمه شهری صنعتی خواهد شد که سنتزی از شکل شهر و روستاست. بر این مبنا در آینده چیزی به نام شهر جدا از روستا وجود نخواهد داشت، بلکه کشور مبدل به منطقه های شهری خواهد شد.
 نتیجه
نتایج کلی حاصل از بحث شهر و شهرنشینی، اهمیت و ساختار آن در فرآیند جهانی شدن به این ترتیب قابل جمع بندی است:
1. مهمترین حاصل انقلاب اطلاعاتی و تکنولوژی های میکرو الکترونیک در سکونتگاه های انسانی ایجاد ارتباطات از راه دور است و این مهمترین ابزار در شکل گیری پدیده جهانی شدن محسوب می گردد.
2. شهر به دلیل برخورداری از ساختار زیر بنایی مناسب برای تکمیل تجهیزات و تأسیسات فنی مورد نیاز ارتباطات راه دور و سطح تکنولوژیکی که قادر به ارائه آن است، قابلیت بیشتری برای پذیرش ار تباطات راه دور و متعاقباً عملکردهای جهانی دارد.
3. ارتباطات راه دور و جریان عملکردهای جهانی به وسیله آنها، نیاز به مراکزی برای کنترل،هدایت و فرماندهی دارند،این مراکز شهرها و مناطق متروپلیتنی بزرگ یا شهر-منطقه ها هستند، در واقع شهر نقطه اثر جهانی شدن است.
4. تجهیز شهر به زیرساختهای مورد نیاز ارتباطات راه دور و تجمع عملکردهای جهانی در آن، شهر را به «شهر جهانی» تبدیل می نماید. شهر جهانی را می توان محصول انقلاب اطلاعاتی فرض کرد، همانطور که شهر صنعتی محصول انقلاب صنعتی بود.
5. شهرهای بزرگ و تاریخی بویژه پایتخت ها به دلیل نقش متمرکز اقتصادی، سیاسی و اجتماعیشان محل تمرکز عملکردهای جهانی و تبدیل شدن به شهر جهانی هستند.
6. مرکز تجاری-اقتصادی شهر جهانی، قضای عمومی اصلی شهر خواهد بود. لیکن بدلیل تحول و تغییر نوع فعالیتهای عمومی از سطح واقعی به سطح مجازی، اغلب عملکردهای عمومی در فضاهای نیمه عمومی ساختمانهای بزرگ تجاری-اداری منتقل می گردد. این انتقال باعث تضعیف فضاهای عمومی و تقویت فضاهای نیمه عمومی و خصوصی می شود. Binder,1999:3-19) (Smith &

در نهایت اینگونه به نظر می رسد که تحت پدیده جهانی شدن، شهرها علاوه بر کارکردهای سنتی، کارکردهای جدید حهانی نیز بر عهده می گیرند و نقش آنها به نقشی فرا منطقه ای مبدل می شود.لذا این شهرها علاوه بر کارکردهای قبلی، به مبادله تولید به صورت مستقیم با دیگر شهرهای جهانی می پردازند که این خود عاملی دیگر در جهت فروپاشی نظام سنتی سلسله مراتبی است و دیگر الزامی برای تطبیق اندازه با نظام شهری وجود نخواهد داشت. در چنین شرایطی شهرها در رقابت با یکدیگر سعی در جذب سرمایه های مادی و انسانی از دیگر نقاط منطقه وجهان برمی آیند. ازسوی دیگر مفهوم اندازه بهینه شهر زیر سؤال می رود، چراکه با کمرنگ شدن مفهوم فاصله، محدوده های شهری زیر سؤال می رود، بنابراین خود به خود اندازه بهینه شهر نیز اعتبار خود را از دست می دهد.

طرح قانون جامع شهرسازی و معماری

با ورود به دهه هشتاد، از عمر اولین قانون شهرداریها، نزدیک به یک قرن سپری شده است. از عمر قوانین برنامه ریزی توسعه و عمران ملی بیش از نیم قرن و از آغاز قوانین مربوط به تهیه طرحهای جامع، بیشتر از چهار دهه خواهد گذشت. هدف کلی از مجموعه این قوانین به همراه تاسیس ساختارها و سازمانهایی برای اجرای آنها، اعمال نظارت بر ایجاد و توسعه شهرها فعالیت های دولت و جامعه در ساخت و ساز شهری به منظور تامین رفاه و ایجاد آسایش و رضایت برای شهروندان در زندگی بوده است. با اینهمه، ابهام ها، تناقض ها، کمبودها، فقدان هماهنگی، تفکیک غیرمنطقی وظایف مرتبط میان سازمانهای مختلف و خلاهای موجود در این مقررات، یکی از عمده ترین موانع در راه تحقق ساماندهی و آرایش بهینه شهرنشینی و توسعه جامع، متوازن و پایدار در کشور می باشد.

گسترش شتابان شهرنشینی، ایجاب می کند تا قانون جامعی، خالی از نواقص و ایرادهای پیشین و متناسب با شرایط حال و آینده تدوین و ساختاری مناسب با رشد شهرنشینی در کشور ایجاد گردد. یکی از تلاشها در راه تحقق این هدف، بازنگری وضع موجود، بررسی قوانین معتبر کنونی و دقت در تناقض ها، ابهام ها و ایرادهای آنها و دریافت مسائل و مشکلات ناشی از این نواقص خواهد بود.

هدف


هدف از بررسی قوانین معتبر شهرسازی کنونی، راهیابی با ایرادها و نواقص کنونی و گزینش مواد کامل و جامع احتمالی آنها به منظور فراهم ساختن مقدمه ای بر تدوین قانون جامع شهرسازی در کنار بررسی ها و مطالعات دیگر در دست انجام خواهد بود.

شرح خدمات مرحله اول


1- با توجه به گردآوری و طبقه بندی مقررات نظارت و کنترل بر توسعه کالبدی و تجزیه و تحلیل آن مقررات از سال 1285 تا 1375 به عنوان زمینه ای فراگیر جهت انجام بخش های مختلف مطالعات در دست انجام برای تدوین قانون جامع شهرسازی، آن مجموعه را به روز رسانده و تا پایان سال 1378، مقررات جدید، اصلاحی و الحاقی را (قوانین، آئین نامه و تصویب نامه، مصوبات شورایعالی شهرسازی) بر اساس چارچوب مجموعه های قبلی، تنظیم و طبقه بندی و در یک مجلد ارائه خواهد شد.

2- مقررات معتبر شهرسازی کنونی با آخرین اصلاحات و الحاقات تا پایان سال 1378، به تفکیک انواع مقررات و سایر تفکیک های مورد نظر کارفرما در یک مجلد تنظیم و ارائه می شود.

تبصره یک: منظور از مقررات شهرسازی، آن دسته از قوانین، آئین نامه ها و تصویب نامه های هیات وزیران و مصوبات شورای عالی شهرسازی می باشد که در ارتباط با اندازه و ابعاد شهرها (محدوده های شهری)، شرحهای شهری، توسعه شهرها، مدیریت شهری، نظارت بر ساخت و سازها و تصرفات کالبدی، ضوابط حاکم بر کاربریها، مالکیت، تملک و تصرف اراضی شهری در محدوده های قانونی و حریم شهرها و شهرک سازی ها در حال حاضر اعتبار اجرایی دارد.

تبصره دو: محدوده زمانی مقررات مورد اشاره، اعتبار اجرایی آنها در سال 1378 خواهد بود.

3- ابهام ها، تناقض ها و کمبودهای مقررات شهرسازی معتبر کنونی در زمینه اختیارات، وظایف، سیاستگذاری، نحوه اجرا و ضمانت اجرایی نسبت به اراضی و ساختمانهای شهری بر مبنای الگویی که در ضمن انجام مطالعه پیشنهاد خواهد شد مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت و در پایان این بخش، مواد جامع تر و دقیق تر مقررات موجود در موضوع های مختلف به عنوان مقدمه و پیش نویس بر تدوین قانون جامع شهرسازی گزینش و همراه با بررسی فوق در یک مجلد ارائه خواهد شد تا در کنار نتایج و دستاوردهای بخش های دیگر مطالعاتی، ترازنامه ای از نکات مثبت و منفی وضع موجود مقررات شهرسازی برای تدوین قانون جامع شهرسازی فراهم گردد.

شرح خدمات مرحله دوم


به منظور تحقق هدف، این مطالعه دو موضوع را در سه مرحله زمانی بشرح زیر مورد بررسی قرار می دهد:

1- پیشنهاد یک ساختار فرابخشی در سطح ملی و منطقه ای و استانی یا محلی به منظور سیاستگذاری، طراحی و برنامه ریزی و ایجاد هماهنگی در امر مدیریت توسعه و عمران کالبدی کشور و تعیین مرجع اجرایی عمران شهری و روستایی در سطح محلی. از آنجا که یکی از گام های اساسی در راستای انتظام و مدیریت مطلوب توسعه و عمران محیط، وجود یک ساختار فرابخشی در کشور و در سطوح ملی و منطقه ای، استانی یا محلی، همراه با اختیارات جامع و ضمانت اجرای قطعی مصوبات می باشد، بنابراین نقد و بررسی ضوابط موجود مرتبط با این موضوع (قانون شورای عالی شهرسازی، مقررات شورای شهرسازی استان، کمیته ها و کار گروههای ملی و منطقه ای که در امر عمران توسعه و آمایش کشور دخالت و تصمیم گیری می کنند) و پیشنهادهای اصلاحی به صورت پیش نویس مقررات و ضوابط جایگزین، اولین مرحله این بررسی خواهد بود.

2- بخش دوم این بررسی در دو مرحله زمانی بشرح زیر انجام میشود:

الف) بررسی ضوابط نظارت بر ساخت و سازها و رسیدگی به تخلفها در محدوده و حریم شهرها و پیشنهاد مقررات جایگزین

ب) بررسی ضوابط نظارت بر ساخت و سازها و رسیدگی به تخلفها در خارج از حریم شهرها و پیشنهاد مقررات جایگزین

اجرای سیاستها، برنامه ها و طرحها، در نهایت به ساخت و ساز و نظارت بر آن در نواحی مختلف کشور (داخل محدوده و حریم و خارج از حریم شهرها) منتهی میشود. بنابراین پس از مرحله 1 مساله نظارت بر ساخت و سازها و نحوه پیشگیری یا برخورد با تخلفها از مهمترین موضوعهای مطرح در زمینه مدیریت عمران محیط می باشد. به همین جهت نقد و بررسی وضعیت و مبانی قانونی کنترل و نظارت بر فرآیند ساخت و سازها و ارائه پیشنهادهای اصلاحی و جایگزین بصورت پیش نویس مقررات، دومین و سومین مرحله این بررسی خواهد بود که موضوع های زیر را در 2 گزارش جداگانه و به تفکیک محدوده و حریم و خارج از حریم شهرها شامل می شود:

مقررات مرتبط با مراجع صدور مجوز و نظارت بر ساخت و ساز

مقررات مرتبط با مراجع ساختار و روشهای رسیدگی به تخلفها در موضوع ساخت و ساز

وضعیت حقوقی اشخاص در برابر تصمیم های اشخاص حقوقی عمومی با تاکید بر حفظ تعادل میان حقوق عمومی جامعه و حقوق خصوصی افراد

شیوه ی باروک

در سده ی هفدهم ایتالیا در عهد باروک از نو به کانون هنر اروپا بدل گردید و معماری ، مجسمه سازی و دیوارنگاری در هم آمیخت.

ویژگیهای معماری باروک

سیالیت فضا ، پیوند حرکت به معماری ، نامتوازنی ، نور و رنگ ، ژرف نمایی و پویایی در مقابل ایستایی معماری رنسانس.

معماری باروک با مایه گرفتن از انسان گرایی ، بساط شیوه گری را منیریسم را برچید و در رویارویی با ضوابط کلاسیک حق اولویت را از عقل گرفت و به احساس سپرد. در این شیوه ی معماری ، با ایجاد هماهنگی و هنجار در میان عناصر و مفاهیمی گوناگون و در هم آمیخته ، گرحی شکوهمند در فضای کلان ارائه می دارد. هدف اصلی باروک پیش بینی فضایی کلی در مرکز ، منظم کردن فضایی فرعی و نمای ورودی و سرانجام به خدمت گرفتن عناصر پیکر شناسی و نقاشی و سایر هنرها س تزیینی برای ایجاد اثری کامل می باشد. معماری باروک دارای صلابت و سهندوارگی ساختمان بود ، که بعدها سبک روکوکو « rococo » از آنها کاست و بر سبکی ، ریز نقشی و شادی انگیزی و آرایه های رنگارنگ در بنا افزود.

جووانی لورنتسو برنینی

بنای کلیسای سن پیترو در رم به مدت یک سده ی تمام در دست ساخت بود. ابتدا در دوره ی رنسانس با طرح برامانته (1506 ) ، سپس با طرح تازه میکل آنژ ( 1546 ) به صورت پلان متمرکز و ایستا ساخته شد. پاپ توسعه ی کلیسا را به کارلو مادرنو ( 1607 ) واگذار نمود. او سه بلوک را به صحن کلیسا افزود و نقشه را از تقارن محوری تبدیل نمود . سپس سپس با ساخت یک نمای کشیده با سنتوری بر فراز ورودی که مورد انتقاد فراوان هم قرار گرفت چشم از جهان فرو بست. سرانجام تکمیل کار بر عهده ی جووانی برنینی ( 1623 ) گذارده شد و یکی از شاهکارهای معماری شهری باروک پدید آمد. وی با برپایی یک سایه بان بزرگ « خیمه مقدس » در زیر گنبد که دارای چهار ستون مارپیچ مرمرین بود تندیس چهار فرشته را بر بر فراز آنها نهاد . «سریر قدیس پطرس » بخش زیادی از زندگی پربار برنینی را به خود اختصاص داد ، این نماد تجسمی از آمیزش پیکر تراشی با معماری همراه با نقاشی و نورپردازی است و نمایانگر پیروزی مسیحیت بر جهان میباشد . طراحی میدان شکوهمند روبروی کلیسای سن پیترو به گونه ای ظریف و موثر از پهنای نمای ساختمان ( مادرنو ) میکاهد و کلیسا با دو یال ذوزنقه ای همگرا به میدان بیضی شکل که با دو ردیف دوتایی ستون به شیوه ی توسکان ساخته شده ، ستون بزرگی را که از مصر آورده شده در مرکز و فواره های ساخت مادرنو را در دو کانون خود قرار داد. بدین سان برنینی ساختمان دوره ی رنسانس که بصورت منفرد و مستقل ایستاده بود را به طرح گسترده در پیوند با محیط پیرامونی و معماری پویای باروک تبدیل می سازد.

ژرف نمایی از دیگر ویژگیهای شیوه ی باروک است که برنینی در ساخت پلکان راهنما پدید می آورد.این بنا در مجموعه ی واتیکان برای دسترسی به آپارتمانهای پاپی تجلی یافته . در این طرح برنینی راهروی بالا رونده را در بخش بالا باریک تر کرده است تا دید پرسپکتیوی ایجاد نماید . برنینی به یک تدبیر کارای روانی پرداخته است که در طرح های باروک محبوبیت فراوان یافت . وی با تمایل طبیعی انسان به حرکت از تاریکی به روشنایی ، یک منبع نور طبیعی ( بازشو ) و درخشان در انتهای پلکان قرار داد و برای آسان نمودن راه ، پاگردهای روشن پیش بینی کرد که نوید رسیدن به استراحتگاهی را به بالا روندگان می دهد.

فرانچسکو بورومینی

از شاگردان توانمند ماذرنو و برینی که در پیوند معماری و مجسمه سازی تلاش فراوان نمود.

ساخت کلیسای سن کارلو آله کواتر و فونتانه با نقشه بیضی شکل که چهار گوش ان اندکی تو نشسته اند و شبیه چلیپای یونانی است. طرح بیضی وار این کلیسا با محل ساخت کوچ ونگ و باریک آن درشهر رم هماهنگی کامل دارد و شهرت جهانی بورومینی را تثبیت نمود.

کلیسای سن ایوو، نقشه ای به شکل ستاره ی شش پر دارد و مانند کلیسای فونتانه هر دو بنا از نمای موج دار برخوردارند.

گوارینو گوارینی

او وارث سبک سبک معماری تندیس وار بورومینی بود. گوارینی ریاضی دان ، کشیش و معمار بود. او در ساخت کاخ کارینیانو ، اصل نماهای مواج استادش بورومینی را به گونه ای شکوهمند به کار بست. در این بنا وی از نمای سه بخشی ( دو نمای تخت و یک نمای مواج ) بهره برد ، توانست دگرگونی اساسی در جهان معماری به وجود آورد و ساختمانها را همانند جسمی سیال و رو به آسمان طراحی کند.

نفوذ باروک

در فرانسه لویی 14 پادشاه این کشور ( 1661) و کولبر مشاور هنری او شیوه ی باروک فرانسوی را مبتنی بر کلاسیک گرایی پدید آوردند ، فرانسوا مانسار نخستین معماری بود که در پیدایش باروک فرانسوی تلاش نمود ، سپس برای ادامه ی ساخت موزه ی لوور از سه هنرمند فرانسوی به نام لویی لووو معمار، شارل لوبرن نقاش و کلود پرو معمار دعوت شد تا طرحی نو براندازند و دیگر بخشهای لوور را پدید آورند.

بنای کاخ ورسای در 18 کیلومتری مرکز پاریس در سال 1669 به دست لویی لووو آغاز شد و پس از مرگ او ژول هاردوئن مانسار عهده دار این پروژه که مقیاسی غول آسا داشت گردید. طرح در برگیرنده کاخی بزرگ در برابر پارکی پهناور در غرب و نیز ایجاد شهرکی اقماری برای سکنت درباریان ، نظامیان و دیوانسالاران در شرق کاخ بود. قصر در نقطه ی همگرای سه خیابان شعاعی واقع شده که جلوه ای از قدرت یگانه پادشاه به شمار میرود. کاخ ورسای با طول بیش از 400 متر در سه طبقه عمود بر محور شرقی-غربی ، که از میان شهرک و پارک میگذرد قرار گرفته است. نمای مرکزی شامل تالار آینه است. این تالار معروف رو به باغی است که تا چندین کیلومتر گسترش میابد و توسط آندره لونتر طرح ریزی شده و هم خوانی فضای سبز با کاخ به گونه ای است که ادامه معماری به نطر می آید.

کلیسای سوربن(1635) توسط ژاک لومرسیه نخستین نمونه سبک باروک ایتالیایی در فرانسه بود

کلیسای سن لویی با شکوهترین بنای باروک فرانسه در شهر پاریس است که توسط مانسار بر مبنای سلسله مراتب و نظم هندسی ساخته شد.

کلیسای پانتئون(1713) توسط ژرمن سوفلو با نفوذ عناصر معماری کلاسی سیسم ساخته شد. امروزه این کلیسا آرامگاه بزرگان و اندیشمندان انقلاب فرانسه است.

کلیسای سنت پل

نفوذ باروک

نخستین معمار دوره ی رنسانس انگلیس اینیگو جونز بود. کارهای با ارزش او:

- طراحی کاخ ملکه در گرینویچ( 1616 )

- ساختمان سالن ضیافت در وایت هال(1619)

دیگر معمار انگلیسی کریستوفر رن با ارائه طرح ابتکاری خود برای بازسازی لندن پس از آتش سوزی مهیب 1661 موفق شد تا دهها کلیسا را مرمت و بازسازی کند.

کلیسای سن پل ( 1672 ) بزرگترین کلیسای انگلستان و شاهکار رن میباشد. طرح پلان و گنبد این کلیسا از سن پیترو رم اقتباس شده.

کاخ بلنهام ، توسط معماران وان برو و ماکس مور ساخت شد و از آثار ماندگار این سبک در انگلستان میباشد.

کاخ و شهر کالسروهه ، با نمونه برداری از کاخ رسای (فرانسه) در آلمان ساخته شد.

کلیسای ویرزنهایلگن ( چهارده قدیس) طراح این کلیسای با شکوه بالتازار نویمان با ایجاد فضای سیال و مواج یکی از بدیع ترین آثار معماری باروک را در آلمان پدید اورد. این کلیسا مجموعه ای درخشان از معماری ، پیکرتراشی ، موسیقی و نقاشی را درهم میامیزد و به وحدت می رساند و آغازگر سبکی به نام روکوکو میشود.

زیر سبک روکوکو

روکوکو به معنی سنگ ریزه است . این سبک سرشار از جلوه های شاد و فریبنده بود و با سلیقه اشرافیت آن روزگار ( دربار لویی پانزدهم ) . این زیر سبک با پرهیز از خط راست و زاویه راست گوشه بر فرمهای موج دار و منحنی تاکید دارد. این سبک در سده ی 18 در فرانسه پدید آمد و مشخصه آن درخشندگی ، شکوه و نشاط است. فیسک کیمبال برجسته ترین مورخ این سبک در کتاب آفرینش روکوکو(1943) آن را نوعی ادامه و شکل دگرگون یافته سبک رسمی و سنگین تر باروک و نیز واکنشی در برابر آن میداند وجه اشتراک هر دو سبک پرداختن به فرم های پیچیده می باشد با این تفاوت که روکوکو به جای پرداختن به حجم به سطح می پردازد و از رنگهای آبی ، صورتی ،سبز و سفید بیشتر بهره میبرد.

در هر کشوری سبک روکوکو ویژگی و مشخصه ملی به خود میگرفت . این سبک در خارج از فرانسه بیش از همه در آلمان و اتریش شکوفا شد.

ژرمن بوفران معمار هتل دوسوبیز در پاریس ،انبوه پیچکها ، گل و بوته گیاهان با شکل های صدف گونه را در هم می آمیزد و چشم اندازی دلنشین از طبیعت آزاد و رشد یابنده پدید می آورد که ویژه ی جشن ، شادی و پایکوبی است.

نمونه هایی از سبک روکوکو

 

کشف ساختارهای شطرنجی در معماری شهر ساسانی استخر

پژوهش‌های ژئوفیزیک توسط تیم ایرانی در شهر ساسانی استخر، منجر به شناسایی و کشف ساختارهای "هیپوداموسی" یا "شطرنجی" در بخش غربی این شهر باستانی شد


. تا کنون پژوهشگران موفق به بررسی ژئوفیزیک 8 هکتار از محوطه باستانی شهر استخر شده‌اند و قرار است این پژوهش‌ها تا محدوده‌ای بالغ بر 12 هکتار نیز ادامه داشته باشد.


خبرگزاری میراث فرهنگی_ گروه میراث فرهنگی_ حسن ظهوری_ بررسی‌های ژئوفیزیک در شهر باستانی استخر تا کنون منجر به شناسایی ساختار های منظم معماری و هیپوداموسی (شطرنجی) از دوره ساسانی شده است.

این کشف نشانگر آن است که شهر سازی دوره ساسانی در شهر استخر نیز بر اساس نقشه از پیش تعیین شده شکل گرفته است.

"علی اسدی"، باستان شناس و مسئول مطالعات باستان شناسی شهر استخر با بیان این خبر به CHN افزود: «در ادامه برنامه پژوهش‌های باستان شناسی "بنیاد پژوهشی پارسه و پاسارگاد"، 12 هکتار از شهر باستانی استخر با تکیه بر پیش‌فرض‌های مطرح شده در خصوص چگونگی ساختارهای شهری دوره ساسانی و اسلامی در حال مطالعات ژئوفیزیک است.»

این مطالعات توسط "بابک امین پور"، یکی از متخصصان بررسی های ژئوفیزیک در زمینه باستان شناسی کشور انجام می شود.

اسدی به میراث خبر گفت: «نتایج نخستین فاز عملیات ژئوفیزیک در شهر استخر که محدوده‌ای قریب به 8 هکتار را در بر می‌گیرد، شناسایی ساختارهای منظمی در بخش غربی شهر است که به صورت "هیپو داموسی" یا "شطرنجی" قابل بررسی و تشخیص هستند.»

به گفته مسئول مطالعات باستان شناسی شهر استخر این ساختارهای منظم به احتمال خیلی زیاد به شهرسازی دوره ساسانی مربوط است که ادامه بررسی‌ها موضوع را بیشتر آشکار می‌کند.

در حال حاضر مطالعه 4 هکتار باقی‌مانده آغاز شده و به زودی با پایان یافتن بررسی‌های ژئوفیزیک 12 هکتار تعیین شده، یک هشتم محوطه ساسانی و اسلامی استخر مورد بررسی های دقیق ژئوفیزیک قرار می گیرد.

بخشی از مطالعات انجام گرفته در شهر استخر معطوف به بخش شرقی و احتمالا اسلامی شهر می شود که در حال انجام است.

اسدی به CHN گفت: «شهر استخر در دوره ساسانیان خاستگاه دودمان ساسانی بوده و حتی این شهر محل تاج‌گذاری برخی شاهان این دوره مهم از تاریخ سیاسی و اجتماعی کشور بوده است. به همین علت شناخت چگونگی ساختار این شهر و همچنین شناخت عناصر مختلف معماری آن به خصوص در دوره ساسانی بسیار اهمیت دارد.»

پیش از این و طی کاوش‌های باستان شناسی "اشمیت"، بخشی از غرب محوطه استخر مورد کاوش قرار گرفت که در حین این کاوش‌ها ساختارهای منظمی بدست آمد که اشمیت آن ها را به دوره ساسانی نسبت داده بود.

عملیات ژئوفیزیک در بخش غربی محوطه تاییدی بر نظریه "اشمیت" و "ویت کمپ" در مورد وجود ساختارهای منظمی معماری در بخش غربی استخر و احتمالا نقشه معماری از دوره ساسانی است.

باستان شناس و مسئول مطالعات باستان شناسی شهر استخر افزود:« در دوره ساسانیان شهرها عموما با نقشه شطرنجی و منظم ساخته می‌شدند که قسمتی از آن تاثیر گرفته از جنگ های اردشیر و شاپور با رومیان و فعالیت اسیران رومی در شهر سازی ساسانی است که منجر به نفوذ شهرسازی رومی و برخی عناصر معماری آن ها در معماری ساسانی شده است.»

به گفته اسدی آنچه در نقشه های ژئوفیزیک دیده می شود، حاکی ساختارهای شطرنجی است، به این معنا که گذرها متقاطع و موازی هم شکل گرفته اند.

شهر استخر یکی از محوطه‌های مهم باستانی کشور است که در پشت تخت جمشید و آن سوی کوه رحمت واقع شده است.

این شهر بزرگ در دوره ساسانی و اسلامی از اهمیت زیادی برخوردار است و هم اکنون نیز قدیمی‌ترین مسجد کشور به صورت ویرانه ای در محدوده باستانی این شهر واقع شده است.

میدان های شهری

میدان های شهری

نمونه‌هایی از میادین شهری :

توسکانی ناحیه ای در ایتالیا با مساحت 22990 کیلومترمربع و جمعیت 3.6 میلیون نفر با مرکزیت فلورانس است.توسکانی بیشتر به عنوان ناحیه ای فرهنگی محسوب می شود و میراث جهانی یونسکو در آن وجود دارد : مرکز تاریخی فلورانس ، سی ینا ، میدان کلیسای جامع پیزا ، مرکز تاریخی گیمینگنانو ، مرکز تاریخی پینزا.
شهر سی ینا از چند بخش سیاسی تشکیل شده که هریک در مجموعه شهر مکان ویژه ای را به خود اختصاص دادند ، هر بخش میدان مرکز کوچکی دارد که همگی به سوی یکی از زیباترین میادین جهان متمرکز شدند.دسترسی های شهر کاملاً تابع وضعیت توپوگرافی زمین شکل گرفتند . در میدان مرکزی دل کمپو تلاقی می کنند ؛ میدانی که می توان آن را برای کل شهر فضای زندگی بیرونی به حساب آورد.میدان بزرگ غلافی شکل در مرکز شهر در بین سه تپه ای که شهر بر روی آن قرار گرفته ساخته شده است.
از بین همه ی پلازاهای ایتالیا ، پیاتزا دل کمپو غنی ترین و وحدت انگیزترین حس فضایی را به همراه دارد.نکته ی مهم آن است که ساختمان های پیرامون پلازا به جز پابلیکوی گوتیک ، ساختمان های نسبتاً ساده ی آجری و فاقد عناصر کنده کاری شده ی عمیق می باشد که این سبک معمول دوره ی رنسانس در ایتالیا بوده است و احتمالاً نه انتخابی بلکه براساس نیازهای اقتصادی شکل یافته است.دلایل این امر هرچه که بوده اهالی سی ینا برای خلق فضایی زنده و تپنده به راه بکری دست یافتند که نیازی به طرح های حیرت آور و مبهوت کننده ی معمارانه نداشته است.آنها به جای ساختن پلازای مسطح از موقعیت مکانی دامنه ی تپه استفاده کردند و به کمک بدنه ی قوی پلازا مفهوم فضایی وسیعی را در این مکان به وجود آوردند.انحنای در بر گیرنده ی بدنه بالای تپه و فرم کاسه مانند کف پلازا عوامل اصلی ایجاد این حس فضایی قوی هستند.این نمونه ی بدیع و بی نظیر نشان می دهد که چگونه شکل پلازا و کف سازی آن می تواند محدودیت ساختمان های اطراف در تعریف فضا را جبران کند.
معابر شهر سیه نا عمدتاً باریکند از این رو عبور از آنها و رسیدن به فضای وسیع میدان هیجان انگیز است. در مسیر گذرهای اصلی که حالت منظم تری دارند دکانها قرار گرفته اند. این گذرها از دروازه شهر تا میدان مرکزی امتداد دارند و بیشتر بار ترافیک شهر روی آنهاست.
در بیشتر شهرهای شمالی ایتالیا دیدهای وروددی میدان عامل تعیین کننده ای در محل قرارگیری عناصر مسلط بر فضای میادین بشمار می روند. هم چنین طراحی جزئیات معماری یک بنای مهم در میدان ، بستگی به دید ناظر از نقاط مختلف میدان دارد.
گیبرد در مورد ترکیب میدان دل کمپو به نکته جالبی اشاره می کند : از یازده ورودی میدان بیشترشان با طاق یا پل پوشیده شده اند لذا در بدنه میدان بریدگی احساس نمی شود و طبیعی است که این خصوصیت بر شدت محصور بودن فضای میدان می افزاید. ( اجتناب از جدایی پذیری غیر قابل برگشت ) در بسیاری موارد هیچ نیازی به اعمال جدایی گزینی غیر قابل تغییر در مراحل اولیه طراحی نیست.بهتر است در مراحل آغازین طراحی بالاترین حد نفوذپذیری برای هر کسی و هر فعالیتی فراهم آوریم چنانچه بعداً در جریان استفاده ضرورتی به جداسازی باشد از طریق طراحی جزئیات و یا اعمال مدیریت دستیابی به آن مقدور می گردد. این جدایی سبب کاهش خوانایی و نفوذپذیری می شود. در مورد این میدان نیز ما چنین سیاستی را می بینیم که راه پیاده و سواره تنها از طریق کفسازی و تابلوهای راهنمایی و رانندگی از هم جدا شده اند.
جایگاه میدان در تقسیم بندی راجر ترانسیک:
راجر ترانسیک بعد از تقسیم بندی فضاهای شهری به دو دسته عمده سخت فضا و نرم فضا ، میدان دل کمپو را در شمار تقسیم بندی اول قرار می دهد. منظور وی از اصطلاح سخت فضا ، فضایی است که کاملاً با بدنه های معماری محصور شده اند این فضاها محل گردهمایی ها ومکان فعالیت های اجتماعی شهر است.
برج مسلط بر میدان دل کمپو شهر سی ینا برج "توره دلا مانجا" نام دارد. دانیل والی می گوید : این برج حالت تحمیلی داشته و با ارتفاع بیشتری از کاتدرال بنا شده است. در پی کاوشی در منطقه بی طرف در میان سه تپه ای که شهر روی آن بنا شده بود ، کاخ سی ینا در زمین پستی که ایجاد و تعبیه پایه های قوی و مستحکم در آن از ضروریات اولیه بود استقرار یافت ، حاصل کار فوق العاده بی نظیر بوده و بایستی گفت که در حقیقت شهر سی ینا ار تعویق بنای کاخ سود بسیار برده است.
خصوصیات میدان
فرم های فشرده با محصوریت های قوی وجود دارد.
ورودی ها چنان مکان دهی شده اند که بر گره به مثابه عنصر برجسته و متمایز از پیرامونش تاکید می کند.
ورودی ها چنان طراحی شده اند که کمترین مزاحمت را برای سطوح محصور گره ایجاد می کنند.
وجود یازده خیابان در اطراف میدان کیفیت نفوذ پذیری آنرا تامین می کند.

معابر و دسترسی ها
معابر شهر سیه نا عمدتاً باریکند از این رو عبور از آنها و رسیدن به فضای وسیع میدان هیجان انگیز است.
گیبر در مورد میدان دل کمپو به نکتهُ بسیار جالبی اشاره می کند:از یازده ورودی
میدان بیشترشان با طاق یا پل پوشیده شده اند لذا در بدنهُ میدان بریدگی احساس نمی شودو طبیعی است که این خصوصیت بر شدت محصور بودن فضای میدان می افزاید

آثار هنری به جا مانده ساسانی

آثار هنری به جا مانده ساسانی:برای بزرگ تر شدن عکس ها بر روی آن کلیک کنید معماری آتشکده و کاخ : بر اساس معماری بومی و نواحی خشک مرکزی و شرقی اساس معماری:گنبد . ایوان. طاق نما. تالارهای وسیع بدون ستون- مصالح:آجر. سنگ. آهک چینه. پلان مستطیل-گنبد برپایه 4گوش- طاق زنی بر قوسهای ستبر- قلعه دختر:فیروزآباد.3 طبقه سنگهای عظیم الجثه کاخ اردشیر: تزیینات مهم.نقاشیهای انسانی –حیوانی-گیاهی باگچ –پلان گوشواره بیشاپور: یادگار فتح رم توسط شاپور. تزیینات متاثر از روم. تصاویر - آتشگاه- کاخ شاپور- معبد آناهیتا- تیسفون: درنزدیکی بغداد- طاق کسری بلند ترین طاق زمان- آتشکده های آذر گشنسب- آذر فرنبع وآذر برزین مهر. یک بنای چهار ضلعی - در چهار ضلع آن چهار درگاه تاقدار – گنبد بر روی فضای چهار ضلعی طاق کسری: ایوان خسرو موزاییکهای بیشاپور در کازرون نمای هوایی قلعه دختر فیروز آباد نقش برجسته ها: نقش برجسته های سرمشهد. طاق بستان. کنگاب. بیشاپور. عمده موضوعات شاه و دربار. شاه بزرگتر از اطرافیان .شکار. جنگ. زنان درباری. صورتهای نیم رخ. روایتگر. آرام و ساکن. شبیه سازی. تجسم البسه. طرح دقیق. قرینه سازی.شاه و اهورامزدا. میترا .آناهیتا. گرفتن حلقه شاهی. شناسه تاج.هاله سر تاج گیری خسروپرویز در طاق بستان تنگ قندیل فلزکاری: فلزکاری ساسانیان در اوج زیبایی و ظرافت تا سرزمینهای دیگر هم پیش میرود..سینی. ظروف . جام. ریخته گری بامفرغ ونقره. برجسته کاری با نقوش مطلا کاری گوژکاری. کنده کاری. مینا کاری. تمثال اهورامزدا. فرشتگان. شکار. جانوران و موجودات افسانه ای. پرندگان. شیر. عنقا. گیاهان جفتی. درخت زندگی. اژدها. اسب بالدار. طاووس. گل و بوته. دوایر. جام نقره‌ای ویل دورانت درباره نساجی آن عهد می گوید: ''صنعت نساجی ساسانیان از طرحهای نقاشی، مجسمه سازی، سفالسازی و سایر اشکال تزبینی بهره مند شد. پارچه های حریر، مطرز، دیبا و دمشقی، گستردنیها، روپوشهای صندلی، سایبانها، چادرها و فرشها با حوصله بسیار و مهارت بافته و آنگاه به گونه رنگهای زرد، آبی و سبز، رنگ آمیزی می شدند. ''هنر ساسانی با اشاعه شکلها و دواعی هنری خود در هندوستان، ترکستان و چین در مشرق، و سوریه، آسیای صغیر، قسطنطنیه، بالکان، مصر و اسپانیا در مغرب، دین خود را ادا کرد. شاید نفوذ آن به هنر یونان یاری کرد تا از ابرام در نمایش تصویرهای کلاسیک دست بردارد و به روش تزیینی بیزانتی گراید. به هنر مسیحیت لاتین کمک نمود تا از سقفهای چوبی به طارمها و گنبدهای آجری یا سنگی و دیوارهای دعامه ای عطف توجه کند. هنر ساختن دروازه ها و گنبدهای بزرگ که خاص معماری ساسانی بود به مسجدهای اسلامی و قصرها و معابد منتقل شد.''

11-01-25, 18:12           # 2 هنر ایران درعصر ساسانیان : 6702 دوره طولانی جهانداری ساسانیان (652-224 میلادی) که خود را وارث شیوه و منش جهانداری هخامنشیان می‌دانستند، از پادشاهی اردشیر اول شروع شد و با یزدگرد سوم پایان گرفت. مرزهای ایران در دوره ساسانی علاوه بر ایران کنونی، سرزمین‌های بین‌النهرین، ارمنستان، ایران، ماوراءالنهر و تا رود سند را در برمی‌گرفت. پایتخت ایران در این دوره، شهر تیسفون در نزدیکی بغداد (آن زمان نام روستایی کوچک در نزدیکی تیسفون بوده؛ که نامش به ظاهر، از یکی از نامهای بغ داد یا بخشوده خدا؛ و یا باغِ داد دوره ساسانی ریشه گرفته بوده)، در عراق امروزی بود. نام «ساسانیان» از «ساسان» گرفته شده، که اردشیر از نوادگان اوست و داریوش سوم هخامنشی (دارایِ دارایان) را از نیاکان او دانسته اند. پارس ساسانی، وارث تمدنهای قدیم دره دجله و فلات ایران، دوره‌ی تولد دوباره‌ی نبوغ و ذکاوت و ممیزات ایرانی است. دیده شد که شکلهایی دوباره زاده شدند که سه هزار سال از عمر آنها سپری شده بود: این شکلها بدون تردید هرگز نمرده بودند، ولی سلطه ی ساسانیان که برای پارس یک دوره ی احیاء و بازسازی بود به آنها نوید تازه‌ای داد. در هنر ساسانی وجه شاهانه و روایتگر غالب است. بدین سان که عمدتاً اختصاص یافته است به بازنمایی هیئت پادشاه در اعمال و احوال مختلف (چون پیروزی در جنگ و شکار، دیهیم‌گیری از ایزدان، جلوس شکوهمند بر تخت) اما کاربرد انواع نقش‌مایه‌های گیاهی و جانوری با معانی نمادین نیز در هنر ساسانی معمول بود. این موضوع‌ها و نقش‌مایه‌ها بارها با مقیاسی خیلی بزرگ بر روی صخره‌ها و اندازه کوچک‌تر بر روی دیوار کاخ، سطح ظرف سیمین، مهر سنگی و پارچه ابریشمین تصویر می‌شدند. تکرار این موارد تصویری بیش از هر چیز با مقاصد تبلیغ سیاسی و ترویج آیینی ارتباط داشت. تمدن ساسانی برجسته ترین جلوه شرق کهن است. فراگیر – نافذ- جهان شمول، فرهنگ پذیر و فرهنگ فرست وارث شیوه و منش هخامنشیان است. خط آنان پهلوی وساسانی، دین اصلی زرتشت و حاکمیت در دست مذهب و موبدان میباشد. ساسانیان دارای جامعه ای هستند طبقاتی- آمیزه های از فرهنگ گذشته و روز به دلیل وسعت امپراطوری. هنر ساسانی احیای هنر هخامنشیان است اما نه تقلید صرف، دارای قالبها و سنتهای ایرانی و اصول زیبایی شناسی ایرانی است. پیام آور قدرت جهانی، هنر درباری و در خدمت دربار است. روایتگر و تکرار تصاویر با مقاصد سیاسی و دینی – از هنرهای این دوره (شهرسازی – معماری – نقش برجسته – موزاییک – فلزکاری در اوج زیبایی – موسیقی – منسوجات و گچ کاری) را میتوتن نام برد. برای مطالعه بیشتر: تاریخ تمدن ایران ساسانی، استاد سعید نفیسی ای‍ران‌ در زم‍ان‌ س‍اس‍ان‍ی‍ان‌، آرت‍ورک‍ری‍س‍ت‍ن‌‌س‍ن ‌ ایران باستان، ح‍س‍ن‌ پ‍ی‍رن‍ی‍ا ای‍ران‌ از آغ‍از ت‍ا اس‍لام‌، روم‍ن‌ گ‍ی‍رش‍م‍ن‌ ب‍ی‍ش‍اپ‍ور، روم‍ن‌ گ‍ی‍رش‍م‍ن‌